'Een nieu liedeken...', lang vermist, maar weer terecht

Een nieu liedeken om over handt te singhen van Brabandt, ende de ghemeynte staat in deel 2 van het Repertorium van het Nederlandse lied tot 1600 (Gent, 2001) op p. 829 vermeld als een gedrukt liedblad. Er staat bij olim "Provinciaal genootschap Noord-Brabant.[..]  Exemplaar al langere tijd vermist." Het kleine en unieke boekje is onlangs teruggevonden in het gesloten boekenmagazijn van de bibliotheek van de Universiteit van Tilburg, met als vindplaatsnummer: TRE C 1956.

Graaf Hendrik van den Bergh (1573-1638).
Gravure door Paulus Pontius,
naar Anthonie van Dijck

Op basis van de inhoud kan het lied gedateerd worden omstreeks eind juli - begin augustus 1629. 's-Hertogenbosch was toen nog niet veroverd door Frederik Hendrik. Hendrik van den Bergh, een volle neef van Frederik Hendrik, was in 1629 legeraanvoerder van het Spaanse ontzettingsleger. In juni 1629 kwam hij tot vreugde van de katholieke bewoners, met 30.000 man voetvolk en 70 compagnieën ruiters voor de stad 's-Hertogenbosch, waar Frederik Hendrik zich had verschanst. Hij deed begin juli twee pogingen manschappen de stad in te brengen. Beide zonder succes. Als afleidingsmanoeuvre vertrok Van den Bergh op 17 juli naar de Veluwe, waar hij Ernesto en zijn neef Raimondo Montecúccoli zou treffen die de Spaanse legers komen versterken. Van den Bergh overwon de Spaanse troepen bij Grave en Nijmegen en trok vervolgens de Veluwe op. Daar verslaat hij drieduizend man en neemt samen met Montecúccoli op 14 augustus Amersfoort in. Bijna een maand na zijn vertrek keerde het tij toen de stad Wezel, van groot belang voor de bevoorrading van de Spaanse troepen, vrij onverwacht door de Staatsen werd ingenomen. Er restte Van den Bergh en Montecúccoli niets anders dan naar 's-Hertogenbosch terug te keren. Voor de stad vormden die dagen het breekpunt van het beleg. Het sprankje hoop, dat men geput had uit de verhalen over Van den Berghs successen op de Veluwe - zoals vermeld in Een nieu liedeken - verdween definitief met het bericht dat de stad Wezel was gevallen. Niet lang daarna viel 's-Hertogenbosch. Op 14 september 1629 werd het capitulatieverdrag getekend door Frederik Hendrik en vertegenwoordigers van de Bossche stedelijke regering. In 1632 koos Hendrik van den Bergh, door omkoping, de zijde van de stadhouder. In diens veldtocht langs de Maas speelde hij Roermond en Venlo in Staatse handen.

Een nieu liedeken is een katholieke tekst. Waarschijnlijk is het in Antwerpen gedrukt (drukplaats en drukker niet genoemd). Het boekje bestaat uit twee foliobladen (4 ongenummerd pagina's). Imprimatur ZVH (Zegher van Hontsum). 16,3 x 11,1 cm. Kartonnen omslag bekleed met rood gespikkeld marmerpapier, geplakt over kalfsleren rug. Lichtblauwe (grijsgroene) schutbladen. Schutblad tegen voorplat bevat stempel van het Provinciaal Genootschap.

Dit boekje met vindplaats TRE C 1956 is in de Raadpleegruimte van de Brabant-Collectie in te zien.

Literatuur:

Van der Aa e.a., Biograhisch Woordenboek der Nederlanden schrijft op p. 1074-1075 over Zegerus van Hontsum: Antwerpen, S. Theol. licent, kannunik der O.L.V. kerk, overleed 19 jan. 1643. Hij gaf het licht: Declaratio viridica, quod Begginae nomen, Institutum et Virginem..

Kuijer, P.Th.J., 's-Hertogenbosch stad in het hertogdom Brabant ca. 1185-1629. Zwolle / 's-Hertogenbosch, 2000, m.n. p. 620-624.