Over mij

Mijn foto
De Brabant-Collectie is in 1837 in 's-Hertogenbosch opgericht door het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant en wordt sinds 1986 beheerd door de bibliotheek van de Universiteit van Tilburg

maandag 10 augustus 2015

Mini-expositie 'Schelpen en rariteitenkabinet'

Met fraaie plaatwerken, afkomstig uit de vele natuurhistorische werken die de Brabant-Collectie en Universiteitsbibliotheek rijk zijn, hebben we een mini-expositie in de vitrine op niveau 0 ingericht met het thema: Schelpen en rariteitenkabinetEen rariteitenkabinet is een verzameling van zeldzame voorwerpen genoemd naar de kast waarin deze kon worden bewaard. Vreemde schelpen en met name de nautilusschelpen behoorden veelal tot een dergelijke collectie. Schelpen namen binnen de Nederlandse verzamelingen een bijzondere plaats in. Vermeldingen van Nederlandse schelpennamen vinden we ook in buitenlandse werken uit die tijd. Doordat er meer contact was met en interesse in verre oorden ontstond er een behoefte de curiosa te verzamelen en ordenen.
Portret van Georg Everhard Rumphius
Gegraveerd door J. de Later en uitgevoerd door F. Halma
Uit: G.E. Rumphius e.a., D'Amboinsche rariteitkamer ..., T'Amsterdam: gedrukt by François Halma, 1705.
 
Vindplaats: 
TRE 007 E 02
Hét schelpenboek in Nederland was D'Amboinsche rariteitkamer, behelzende eene beschryvinge van allerhande zoo weeke als harde schaalvisschen, te weeten raare krabben, kreeften, en diergelyke zeedieren, als mede allerhande hoorntjes en schulpen, die men in d'Amboinsche zee vindt: daar beneven zommige mineraalen, gesteenten, en soorten van aarde, die in d' Amboinsche, en zommige omleggende eilanden gevonden worden: Verdeelt in drie boeken van Georg Everhard Rumphius (1627-1702), in 1705 in Amsterdam gedrukt bij François Halma. Het betrof het tweede manuscript naar eigen wetenschappelijk onderzoek op Ambon van deze op latere leeftijd blinde VOC-dienaar en natuurvorser. Hij droeg het op aan Hendrik d'Acquet, zelf ook verzamelaar van schelpen en burgemeester van Delft. Na Rumphius' dood werd het werk in Amsterdam gedrukt.
In de 18de eeuw was er sprake van soms wel duizenden schelpen in een collectie. Op onderstaande titelgravure bij deze oude druk zijn de ladekasten in een rariteitenkabinet te zien waarin de schelpen naar grootte konden worden opgeborgen. Ook zien we de inboorlingen, die schelpen naar de westerlingen komen brengen.
Gegraveerde titelpagina door Jacobus de Later naar Jan Goeree
Uit: G.E. Rumphius e.a., D'Amboinsche rariteitkamer ..., T'Amsterdam: gedrukt by François Halma, 1705.
 
Vindplaats: 
TRE 007 E 02

Plaat XXXIX met Cylindri, Rollen ookwel Dadels genaamd
Uit: G.E. Rumphius e.a., D'Amboinsche rariteitkamer ..., T'Amsterdam: gedrukt by François Halma, 1705.
 
Vindplaats: 
TRE 007 E 02
Hoe kunstig dergelijke schelpenlades in een rariteitenkabinet soms waren ingericht, kunt u zien u op onderstaande prenten van zes laden uit de collectie van Albertus Seba (1665-1736). Diens collectie was van groot belang en werd o.a. door Linnaeus bezocht. Tsaar Peter de Grote kocht later de gehele collectie van Albertus Seba voor zijn Kunstkammer.  
Tabula XXXV
Uit: A.Seba e.a., Locupletissimi rerum naturalium thesauri accurata descriptio, et iconibus artificiosissimis expressio, per universam physices historiam opus, cui in hoc rerum genere, nullum par exstitit ex toto terrarum orbe collegit, Amstelaedami: apud Janssonio-Waesbergios, & J. Wetstenium, & Gul. Smith, 1734-1765. Tome III
Vindplaats: KOD 037 C 01
Tabula XXXVI
Uit: A.Seba e.a., 
Locupletissimi rerum naturalium thesauri accurata descriptio, et iconibus artificiosissimis expressio, per universam physices historiam opus, cui in hoc rerum genere, nullum par exstitit ex toto terrarum orbe collegit, Amstelaedami: apud Janssonio-Waesbergios, & J. Wetstenium, & Gul. Smith, 1734-1765. Tome III
Vindplaats: KOD 037 C 01
Tabula XXXVII
Uit: A.Seba e.a., 
Locupletissimi rerum naturalium thesauri accurata descriptio, et iconibus artificiosissimis expressio, per universam physices historiam opus, cui in hoc rerum genere, nullum par exstitit ex toto terrarum orbe collegit, Amstelaedami: apud Janssonio-Waesbergios, & J. Wetstenium, & Gul. Smith, 1734-1765. Tome III
Vindplaats: KOD 037 C 01
Zeer fraai uitgevoerd zijn de schelpenprenten in kleur uit het Deliciae naturae selectae ... van G.W. Knorr, waarvan u hier de titelpagina met onder meer allerlei exotische schelpen ziet.
Titelpagina
Uit: Knorr, G. W. e.a., Deliciæ naturæ selectæ, of Uitgeleezen kabinet van natuurlyke zeldzaamheden: Welke de drie ryken der natuur aanbieden ..., Te Dordrecht: by Abraham Blussé en zoon, 1771.
Vindplaats: 
KOD 40 C 01
Tabula V
Uit: Knorr, G. W. e.a., Deliciæ naturæ selectæ, of Uitgeleezen kabinet van natuurlyke zeldzaamheden: Welke de drie ryken der natuur aanbieden ..., Te Dordrecht: by Abraham Blussé en zoon, 1771.
Vindplaats: 
KOD 40 C 01
Tot en met vrijdag 25 september kunt u de schelpenprenten in de vitrine op niveau 0 in de bibliotheek van Tilburg University komen bekijken. U bent van harte welkom tijdens openingstijden.

Bron:
E. Bergvelt, De wereld binnen handbereik. Nederlandse kunst- en rariteitenverzamelingen, 1585-1738, Zwolle; Amsterdam, 1992. Vindplaats: NGE J2 BERG 1992

Tijdschrift: Rond die Cluse

Rond die Cluse is het periodiek van Heemkunde Kring Schijndel, dat 2 tot 3 keer per jaar verschijnt. Leden van de kring ontvangen het blad gratis. Tot en met 1999 verscheen het onder de titel Heemkundeblad: periodiek van de Heemkundekring 'Schijndel'. Vanaf 2003 hanteert men de huidige naam en sinds 2009 wordt het uitgebracht in groot formaat. Cluse betekent kluis of klein huis, maar verwijst ook naar de toponiem Cluse / Cluijse naast de kerk van Schijndel. De heemkundige beweging binnen Schijndel dateert uit 1941, maar puur historisch gezien is de kring pas echt opgericht direct na de Tweede Wereldoorlog, onder de naam Hertog Jan II. De notariële oprichting van Heemkunde Kring Schijndel dateert van maart 1983.
Een van haar doelstellingen is het uitgeven van een eigen periodiek, waarin studies en/of onderzoekingen over het heem gepubliceerd kunnen worden. Een redactiecommissie schrijft de teksten, zoekt bijpassende foto's, neemt interviews af, corrigeert binnengekomen artikelen en verzorgt de lay-out. Naast publicaties die het resultaat zijn van eigen archiefonderzoek met betrekking tot het recente en verre verleden, verschijnen er artikelen over: archeologie; genealogie; dialectenonderzoek; boerderij- en molenonderzoek; volksgebruiken en verhalen; monumenten en oude ambachten; kunstgeschiedenis; toponomie en straatnaamgeving; oude werktuigen en gebruiksvoorwerpenverzamelingen. Tal van artikelen in het tijdschrift zijn van de hand van Henk Beijers, die publiceert over historische en heemkundige zaken betreffende Schijndel. Ook zijn onderzoeksresultaten worden gepubliceerd in Rond die Cluse. Beijers zorgt voor de coördinatie van de Historische Werkgroep Schijndel, die historische informatie over Schijndel bundelt. De werkgroep tracht archiefbestanden systematisch te bestuderen. Daarnaast beheert en inventariseert zij het archief van de heemkundekring. In het archief wordt het werk opgenomen van de leden van de historische werkgroep, maar ook de aangeboden particuliere collecties hebben een plaats gekregen. Dit zijn bijvoorbeeld fotocollecties, bidprentjes, krantenknipsels, boeken, tijdschriften e.d.

De jaargangen van deze periodiek kunt u raadplagen op niveau 0 van de Universiteitsbibliotheek. De artikelen worden opgenomen in de Brabant Databank.

Vindplaats: T 08792