Over mij

Mijn foto
De Brabant-Collectie is in 1837 in 's-Hertogenbosch opgericht door het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant en wordt sinds 1986 beheerd door de bibliotheek van de Universiteit van Tilburg

dinsdag 31 oktober 2017

Meer huwelijksgedichten in Het Noordbrabants Museum

Van 4 november tot en met 18 februari 2018 zijn onderstaande fraaie en unieke huwelijksgedichten te zien op de tentoonstelling Papieren Juweeltjes van het Provinciaal Genootschap in Het Noordbrabants Museum te 's-Hertogenbosch. Hier worden 100 hoogtepunten uit de 180 jaar oude kunst- en wetenschapscollecties van het voormalige Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant getoond. De expositie is samengesteld uit verzamelingen van de Brabant-Collectie en bovengenoemd museum. Beide verzamelingen vormden ooit één geheel.

Als vervolg op het vorige blog tonen we hieronder twee mooie huwelijksgedichten gedrukt en geschilderd op zijde. Dergelijke verschijningsvormen bleven zelden bewaard. Alleen het bruidspaar zelf ontving het unieke, zijden exemplaar. De naaste familie en soms ook de gasten kregen een op papier gedrukte versie. Onderstaand huwelijksgedicht is gedrukt door de Bredanaar Cornelis Seldenslach, die tussen 1652-1695 werkzaam was 'inde Cortebrughstraet'.
Geluck-Seggingh aan d'Heer Quirinus Bernardus Schalck
ende aan de soet-aerdige Joffrouw Maria, Adriana Teulings
versamende in den houwelycken Staat anno 1685, den 16. September
Breda: by Cornelis Seldenslach inde Cortebrughstraet, 1685
Gedrukt en geschilderd op zijde

KOD 1685 Breda (1) huw

Alleen zeer bemiddelde families konden een fraai geschilderd exemplaar op zijde bekostigen. De Bredase wijnkoopman Van Gool gaf in 1753 de Leuvense drukker Henricus Vander Haert (werkzaam tussen 1744-1759) opdracht tot vervaardiging van dit gedicht.
Den Zegen des Heeren ontfangen en toegewenscht aen
 Jouffrouw Elizabetha Francisca van Gool ende Myn Heer Henricus van Amersfoort
byde geboortigh van Breda op hunne kerckelycke vereeninge door het verbondt
en heylich Sacrament des Hauwelyckx den XIV. Van Mey MDCCLIII

Tot Loven: by Henricus Vander Haert, In den Gulden Helm by de Merckt, 1753
Gedrukt en geschilderd op zijde

KOD 1753 Leuve (1) huw
Gelegenheidsgedichten op feestelijke gebeurtenissen zijn veelal van een sierpapieren omslag voorzien. Isaac van Doorn (1698-1786) uit Utrecht is de maker van onderstaand brokaatpapier met karakteristiek reliëfstructuur. In de loop der tijd zijn dergelijke omslagen door beschadiging of door toedoen van verzamelaars vaak verdwenen. Onderstaand huwelijksgedicht uit 1767 is vermoedelijk gedrukt door de gebroeders Palier te 's-Hertogenbosch. De katernen van dit boekwerkje zijn voorzien van goud op snee. Het bevat twee huwelijksgedichten; een in het Nederlands (herderszang van D.A. Jacobi) en een in het Latijn (Wilhelmus Jacobus Allardt). Het huwelijk tussen mr. Johan Abraham van Thye Hannes, drossaard en dijkgraaf van Heerlijkheid Empel en Meerwijk, en jonkvrouw Anna Christina van Barnvelt werd plechtig gevierd op 16 juni 1767.
Isaac van Doorn (1698-1786)
Omslag huwelijksgedicht, 1767
Brokaatpapier

KOD 1767 's-Hert (5)

maandag 30 oktober 2017

Sterrebos: Het Groot Heyvelt op Oud Herlaer


Onlangs verscheen van de hand van architectuurhistoricus Jan van der Vaart uit Vught een boek over het Sterrebos, een landgoed tussen Dommel en Bossche Broek. Dit uitgebreide boek vol mooie foto’s gaat over een klein landgoed dat ruim 2 eeuwen geleden werd aangelegd door Jacob Willem Half-Wassenaer van Onsenoort.
Het boek geeft een kijkje in de verhoudingen binnen de kringen van de bestuurlijke elite, van de militaire bovenlaag in de stad, de opkomst van de gegoede burgerij in de 19e eeuw en de rol van de lokale overheid aan het begin van de 20ste eeuw. Achtereenvolgens komen aan bod: het verhaal van het Sterrebos, de grondheerlijkheid Oud en Nieuw Herlaer, de grote veranderingen eind 18e en begin 19e eeuw, de diverse eigenaren van het Sterrebos, rangen en standen, stadsuitbreiding van ’s-Hertogenbosch en de architectuurhistorische en bouwhistorische verkenningen.

Vindplaats: BRA J VAAR 2017

dinsdag 17 oktober 2017

'Liefde is ... geluk' (2): achttiende-eeuwse huwelijksgedichten

De Maand van de Geschiedenis met het thema Geluk vormt de aanleiding voor een mini-expositie van huwelijksgedichten en -liederen uit de zeventiende tot en met de negentiende eeuw. Vanaf de zeventiende eeuw worden gelegenheidsgedichten in kleine oplage gemaakt bij huwelijken en overlijden, maar ook bij benoemingen en jubilea. Bruiloftspoëzie komt verreweg het meeste voor. Een lofzang op bruid en bruidegom, een wens voor spoedig nageslacht en toespelingen op de huwelijksnacht ontbreken zelden. De namen en plaats van herkomst van het bruidspaar en de plaats van het huwelijk worden ook vaak bezongen. De taal van het gedicht is meestal Nederlands, soms Latijn. Hieronder worden drie verschijningsvormen van achttiende-eeuwse huwelijksgedichten getoond.

Boekband
Bijzonder fraai is onderstaande band met huwelijkszangen op het huwelijk van Jan Pieter Goudsblom (1755-1812) en Margaretha Maria Cock op 17 januari 1779 in Haarlem. Deze leerlooier en schoenmaker uit Alkmaar werd lid van de Eerste Kamer en schepen van zijn geboorteplaats. Gebruikelijk was dat beide echtelieden ieder een exemplaar kregen. Onderstaande leren boekband is voorzien van goudstempeling en mooi bewaard gebleven feestlinten. Op het voorplat staat de naam van de bruid vermeld en op het achterplat de datum van de bruiloft.
Voorplat
J. Bout & S. Stelt, Ter bruilofte van den heer Jan Pieter Goudsblom
en jongvrouwe Margaretha Maria Cock
, [Alkmaar]: s.n., 1779

Vindplaats: TRE 056 B 23/2
De titel en beginletters van deze huwelijkszangen zijn in goud gedrukt. Het boekblok is voorzien van goud op snee. Dit prachtige gelegenheidswerk werd door de familie van het bruidspaar uitgegeven en aangeboden aan het bruidspaar.
J. Bout & S. Stelt, Ter bruilofte van den heer Jan Pieter Goudsblom 
en jongvrouwe Margaretha Maria Cock, [Alkmaar]: s.n., 1779
Vindplaats: TRE 056 B 23/2

Achterplat
J. Bout & S. Stelt, Ter bruilofte van den heer Jan Pieter Goudsblom
en jongvrouwe Margaretha Maria Cock
, [Alkmaar]: s.n., 1779
Vindplaats: TRE 056 B 23/2
Bijzonder is dat er nog een huwelijksband van dezelfde familie in onze collectie is aangetroffen. Helaas is over de herkomst niets bekend. Deze band met zilverbestempeling viert het 25-jarig huwelijksfeest in 1777 van de ouders van de bruidegom, Nicolaas Goudsbloem en Anna Stelt.
Voorplat
Ter zilveren bruilofte van den heer Nicolaas Goudsblom, en mejufvrouwe Anna Stelt, s.l.: s.n., 1777

Vindplaats: TRE 056 B 23/1
Dit exemplaar is voorzien van enkele mooie illustraties. Niet alleen de twee harten in vuur en vlam zijn aan elkaar gebonden, maar ook de handen eronder.
De huwelyksband bind hart en hand
kopergravure, gekleurd
door: C.F. Fritzsch
in: Ter zilveren bruilofte van den heer Nicolaas Goudsblom, en mejufvrouwe Anna Stelt,
s.l.: s.n., 1777

Vindplaats:  TRE 056 B 23/1
Sierpapieren brochure
Dit in 's-Hertogenbosch gedrukte trouwgedicht stamt uit 1756 en is voorzien van een sierpapieren kaft.
Kaft
Trouw-gedigt op de bruyloft van den wel edele heer heer Leonardus van Duren ... en juffrouw juff. Joanna Clara Hack,
 's-Bosch: gedrukt by J. Scheffers, 1756
Vindplaats: KOD 1756 's Hert 2
Het betreft het tweede huwelijk van Leonardus van Duren (1724-1807/08) met Joanna Clara Hack (ca. 1724-1784) op 22 februari 1756.
 Titelpagina
Trouw-gedigt op de bruyloft van den wel edele heer heer Leonardus van Duren ... en juffrouw juff. Joanna Clara Hack, 's-Bosch: gedrukt by J. Scheffers, 1756
Vindplaats: KOD 1756 's Hert 2
De vier kinderen uit het eerste huwelijk van de bruidegom bieden dit werkje aan, eindigend met de volgende wens:
WY hoopen tot BesLUYt
Lang LeVen zonDer hInDer
Een Lust bY Uwe kInDer
En Haest een Jonge sprUYt.
Plano
Het volgende gedicht, gedrukt op één vel papier, is verschenen ter gelegenheid van het 50-jarig huwelijksfeest van Bosschenaar Jacob van Beusekom (1685-1777) en Maria Knoop (1681-1770) op 11 maart 1758. De schrijver en de drukker waren kinderen van dit echtpaar.
Is. v. Beusekom, Kinder pligt ter vyftig-jarige huwelyx feest, van myn seer waarde vader en moeder Jacob van Beusekom en Maria Knoop: gevierd den 11. van lente-maand, MDCCLVIII,
Te 's Bosch: gedrukt by Antoni van Beusekom, ..., 1758
Vindplaats: KOD 
1758 's-Hert  4
Het gebruik van bruiloftsgedichten zet ook in de negentiende eeuw nog door. Wel zien we een grotere verscheidenheid in uiterlijk en inhoud. Na verloop van tijd wordt de verschijningsvorm door de komst van de kopieermachine minder fraai. Een foto van het bruidspaar wordt gangbaar. Ook huwelijkskranten komen op. Huwelijksgedichten, zoals hierboven, verdwijnen. Toegezongen wordt het bruidspaar echter nog steeds, al dan niet in de vorm van een parodie.

De mini-expositie 'Liefde is ... geluk' is t/m dinsdag 7 november te zien in de vitrine op niveau 0 van de Library.

maandag 9 oktober 2017

Het verhaal van 'de Nonnen van Vught'

Afgelopen mei verscheen een boek dat een unieke kijk geeft op de ontstaansgeschiedenis van het Taleninstituut Regina Coeli, beter bekend onder de naam ‘De Nonnen van Vught’. Door een wet in Frankrijk in 1904 werd het voor religieuzen onmogelijk om nog les te geven, tenzij ze afzagen van de geloften en de religieuze kleding. Voor wie trouw wilde blijven aan het religieuze leven in dienst van onderwijs was er geen andere mogelijkheid dan het land te ontvluchten. Anticiperend op deze ontwikkeling werd door de van oorsprong Franse congregatie Zusters Kanunnikessen van de Heilige Augustinus in 1903 het klooster met (kost)school Regina Coeli in Vught opgericht. Later in de vernieuwende jaren zestig verlegden ze hun koers van meisjeskostschool naar talenonderwijs voor volwassenen. Kleinschalig begonnen als dienstverlening zonder winstoogmerk (zonder businessplan of beginkapitaal) met slechts zorg voor kwalitatief goed onderwijs in een gastvrije omgeving, groeiden ze uit tot een gezond bedrijf dat hooggekwalificeerd talenonderwijs aanbiedt. Steeds meer cursisten meldden zich aan en medewerkers werden in dienst genomen. Hun aantallen groeiden en zij zijn het die het werk voortzetten met behoud van de kernwaarden. Deze ontwikkeling was mogelijk dankzij de kwaliteiten van de zusters en hun doorzettingsvermogen; ze waren vernieuwend en grensverleggend. Hun ideaal was om de wereld te verbinden door educatie in taal en cultuur. Hoewel er tegenwoordig geen zusters meer werkzaam zijn bij het Taleninstituut, zijn de oorspronkelijke geest en bezieling er nog steeds voelbaar. Regina Coeli heeft ca. 240 medewerkers in de dienst die afkomstig zijn uit meer dan twintig verschillende landen. Cursisten kunnen er de volgende talen leren: Chinees, Duits, Engels, Frans, Italiaans, Nederlands, Portugees en Spaans.
De auteur, zelf een van de nonnen en sinds 1953 werkzaam bij het instituut, maakte alle ontwikkelingen mee. Het boek is een mooi tijdsdocument geworden en geeft de ontstaansgeschiedenis van ‘Language Institute Regina Coeli’, als toonaangevende instituut wanneer het gaat om het leren van een vreemde taal in een kort tijdsbestek, goed weer. Het rendement van de taaltrainingen is zo hoog dat mensen uit alle hoeken van de wereld naar Regina Coeli komen als ze goed en met zelfvertrouwen willen kunnen communiceren in een vreemde taal. Regina Coeli ontvangt meer dan 3.500 cursisten per jaar. Het instituut is drie keer achter elkaar uitgeroepen tot ´Beste Opleider van Nederland´.


Vindplaats BRA F3 HEER 2017

maandag 2 oktober 2017

'Liefde is ... geluk'

Oktober is de Maand van de Geschiedenis. Het thema van dit jaar is: GelukIn aansluiting hierop toont de Brabant-Collectie op de tv-schermen van de Library een serie foto's en prentbriefkaarten rondom liefde- en huwelijk.

Liefdesgeluk wordt fraai geïllustreerd met onderstaande nostalgische kaart van vrijende paartjes in het maanlicht.
Kom Caroline kom!
Prentbriefkaart, 1900
Uitg. A. Sala. Berlin SW. 12

Op de voorzijde van de kaart heeft ene A. uit Tilburg op 9 januari 1900 geschreven:

"O wat is het zoet voor twee geliefden,
's-avonds in de maan uit vrijen te gaan."

De volgende foto van een boerenbruidspaar met muzikant ten tijde van de Eerste Wereldoorlog lijkt een toonbeeld van pril huwelijksgeluk.
Fotograaf: onbekend
Prentbriefkaart als echte foto
Daglichtgelatinezilverdruk
Verstuurd naar Amsterdam, 25 juli 1916
Deze boerenbruiloft is echter niet wat het lijkt. De setting is geënsceneerd als grap vanwege de verveling in het leger. Op de achterzijde is geschreven: 
"Beste vader, 
Ik wil u even toestemming vragen voor mijn huwelijk. Ik ben Zondag met mijn kameraad in het huwelijk getreden zoo als u ziet. Vind u mij niet een knap Boerinnetje zooals ik daar zit naast mijn man. Nu, ik hoop maar dat het een goed huwelijk mag worden. Nu, meer nieuws is er niet. Na vele groeten verblijf ik u toegenegen zoon Hessel.
 Afz. Vogel 18-3-4 Veldleger"

In de slideshow zijn ook verschillende, al dan niet verdwenen, huwelijksgebruiken te zien. Denk daarbij aan de erepoort voor het huis van een gouden bruidspaar en de in het wit geklede bruidsmeisjes bij jubilerende bruidsparen.
Groepsfoto met het gouden paar Van Weert-Kuipers, Waalre, 1916
Glasnegatief
© Jan Bijnen | Brabant-Collectie, Tilburg University
De bruid zelf was vroeger in het zwart gekleed. Pas in de jaren twintig en dertig komt de in het wit geklede bruid met sluier en boeket in zwang. Een bruidspaar dat onder een ereboog doorloopt is ook nu nog gebruikelijk. Een wellicht minder bekend gebruik is het volgende.
Huwelijksgebruik, Middelrode, 1930
Ontwikkelgelatinezilverdruk
© Foto-Persbureau "Het Zuiden" | Brabant-Collectie, Tilburg University
In Middelrode werden in 1930 twee poppen van stro in de bomen gehangen, tot grote schande van het bruidspaar, omdat zij geen vat bier of een andere traktatie aan vrienden uit de buurt hadden gegeven.

Meer beeldmateriaal over liefdes- en huwelijksgeluk kunt u in de maand oktober bekijken op de tv-schermen van de LibraryVan donderdag 5 oktober t/m vrijdag 3 november 2017 kunt u in de vitrine ook een mini-expositie zien met huwelijksgedichten en -liederen uit drie voorbije eeuwen.