Over mij

Mijn foto
De Brabant-Collectie is in 1837 in 's-Hertogenbosch opgericht door het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant en wordt sinds 1986 beheerd door de bibliotheek van de Universiteit van Tilburg

maandag 24 juni 2019

Nieuw onderzoek in 'Oud Nieuws'

W. Smulders: De verloren zoon
Zevenbergen: Greven, 1910
TRE 082 G 09

Heemkundekring ‘Willem van Strijen’ uit Zevenbergen brengt twee keer per jaar het periodiek ‘Oud Nieuws’ uit. In het 110e nummer van de 38ste jaargang werd de noodklok geluid over het teruglopend aan vrijwilligers. In het nummer wordt toch een rijk palet aan artikelen gepresenteerd, waarvan er hier één uit wordt gelicht. Onderzoeker van de lokale geschiedenis Ton Reniers heeft zich verdiept in het boekenfonds van drukkerij en uitgeverij Arn. M. Greven uit Zevenbergen.Aanleiding voor zijn artikel was de vondst van een boekje van deze uitgeverij op een rommelmarkt. In de aansluitende speurtocht stuitte hij op ruim dertig titels die tussen 1904 en 1939 via de uitgeverij van Arn. M. Greven verschenen. Greven was tot dan met name bekend vanwege ansichtkaarten en bidprentjes; dat hij een heus boekenfonds op de markt bracht wordt in dit artikel voor het eerst over het voetlicht gebracht. Reniers gaat in de bijdrage in op de achtergrond van Greven en de ‘wereld’ van drukkers en uitgevers in Zevenbergen. Interessant daarbij is de rol die, net als bij andere beroepsgroepen, het geloof speelde: katholieken en protestanten verzorgden ieder hun eigen drukwerk. Greven start in maart 1905 een samenwerking met ondernemer P.J.M. van Tetering, maar dit is geen lang leven beschoren. Greven begint voor zichzelf en brengt degelijke, orthodox katholieke en opvoedkundige boekjes uit. Dit lijkt goed te passen in de tijd dat vanuit Rome de zogenaamde Katholieke Actie wordt gepropageerd. Daarnaast wordt ook de Zevenbergsche Courant gedurende een aantal jaren door Greven gedrukt en uitgegeven. De religieuze romans die Greven uitbrengt worden met veel reserve ontvangen. De stichtelijke lectuur van priester Willem Smulders en franciscaan Martialis Vreeswijk valt beduidend beter in de smaak en van de titels van deze auteurs zijn dan ook meer edities verschenen. Hierbij moet worden aangetekend dat sommige latere edities bij andere uitgeverijen zijn ondergebracht. Dat geldt ook voor Beknopt Overzichtelijk Studie- en Repeteerboekje voor Verpleegsters van zuster Maria Smulders dat in 1923 bij Greven zijn eerste druk beleefde, maar tot eind jaren vijftig nieuwe edities kende. Met een nuttig overzicht van het tot hier bekende boekenfonds wordt de bijdrage afgesloten.
W. Smulders: De Barmhartige Samaritaan
Zevenbergen: Greven, 1922
TRE 082 G 08
Reniers constateert in zijn artikel dat de uitgaves van Greven dun bezaaid zijn in de openbare en wetenschappelijke bibliotheken van Nederland. Het is mede daarom plezierig dat hij de door hem opgespoorde titels, samen met nog andere boekwerken, aan de Brabant-Collectie heeft geschonken. Hierdoor is nu ongeveer twee derde van het boekenfonds van Arn. M. Greven, drukker en uitgever te Zevenbergen, op één plek raadpleegbaar.
Het tijdschrift Oud Nieuws is raadpleegbaar in de Universiteitsbibliotheek op niveau 0.
Vindplaats: T 074072

woensdag 12 juni 2019

Dit is om nooit meer te vergeten: dagboek en brieven van Helga Deen 1943


Naar aanleiding van de Dag van het Dagboek, op de geboortedag van Anna Frank, vandaag aandacht voor het dagboek van Helga DeenGeruime tijd geleden kwam er een schriftje boven water van een joods meisje woonachtig in Tilburg. Het waren de aantekeningen en brieven van Helga Deen (Stettin, Duitsland 6 april 1925–Sobibor, Polen 16 juli 1943). Helga begon op 1 juni 1943, de dag van transport van familie Deen naar Kamp Vughtmet het bijhouden van een dagboek in een scheikundeschrift. Hierin schreef ze over het dagelijks leven in het kamp, de maaltijden, de transporten, het ontluizen, de conflicten etc. Het dagboek is gericht aan haar geliefde, kunstschilder Kees van den Berg (1923-2001), aan wie ze ook de brieven schreef. Op 1 juli schreef ze voor het laatst in haar dagboek. Een dag later wordt de familie gedeporteerd naar Kamp Westerbork. Helga schreef daar haar laatste brief aan Kees. Vanuit Westerbork werd de familie overgebracht naar Sobibor, waar zij werden vermoord. Hoe Kees van den Berg uiteindelijk aan het schriftje kwam is niet bekend. Zijn zoon Conrad vond het na Kees' overlijden in 2001 in zijn atelier en bracht het in 2004 over naar Regionaal Archief Tilburg. Dit archief heeft daarna het leven van Helga Deen in kaart gebracht, waarna in 2007 het dagboek uitkwam.

Vindplaats: BRA N3 DEEN 2007

vrijdag 7 juni 2019

Onderzoek naar Antwerpse bijbels

In de collecties van de Universiteitsbibliotheek van Tilburg University en de Brabant-Collectie liggen nog steeds vele schatten te wachten op ontdekking en nader onderzoek. Gelukkig zijn de collecties bibliografisch goed digitaal ontsloten, zodat overal ter wereld te lezen valt wat er in huis is. En als je dat weet, kun je dus ter plekke de mooiste zaken gaan onderzoeken en de leukste dingen ontdekken.

Zo bracht onlangs Renske Hoff een bezoek aan de collectie. Zij doet promotieonderzoek aan de Rijksuniversiteit van Groningen in het kader van het onderzoeksprogramma ‘In Readers’ Hands: Early Modern Bibles from a Users’ Perspective’. Zij wilde graag twee vroegmoderne bijbels inzien die gedrukt zijn bij Jacob van Liesvelt in Antwerpen (TF TRE 10 en CBC TFH D 303). De exemplaren die in de Tilburgse Universiteitsbibliotheek aanwezig zijn, dateren uit 1535 en 1542 en zijn afkomstig uit de collectie van de Theologische Faculteit. De aandacht van Renske richtte zich vooral op de sporen die gebruikers van de bijbels in die vroege drukken achtergelaten hebben en wat deze sporen eventueel kunnen zeggen over de lezer. Die sporen kunnen bijvoorbeeld onderstrepingen of aantekeningen zijn, maar ook iets wat gediend heeft als boekenlegger. Bijzondere vondst in één van de Tilburgse exemplaren was het op enkele plaatsen deels overgeplakt zijn van stukjes Bijbeltekst. Zo werden in het Bijbelboek 1. Timotheus de woorden ‘gratie die u gegeven is’ overplakt met ‘gratie die in u is’ en ‘der ouderen’ met ‘des Priesterschaps’. Op een strookje papier, keurig in een gedrukte gotische letter, dus waarschijnlijk afkomstig uit een andere, eigentijdse druk! De van oorsprong Luthers aandoende bijbel is door het ingrijpen van een gebruiker meer katholiek van karakter gemaakt. De bijbels van Van Liesvelt zijn in de loop van de geschiedenis verspreid geraakt over de hele wereld. Het doel is om deze te bestuderen en zo meer te weten te komen over het gebruik ervan. Wij zijn vanzelfsprekend nieuwsgierig naar de eindresultaten en de conclusies van het lopende onderzoek.

Wat het bezoek van Renske Hoff duidelijk maakt, is dat je dit soort onderzoek moet doen bij en met het originele materiaal. In de gedigitaliseerde versie vallen de toegevoegde strookjes nauwelijks op. Er kan in ieder geval niet gelezen worden wat zich onder de strookjes bevindt. En dan nog een bijzonder aspect van het onderzoek ter plekke: met het openklappen van de strookjes papier kom je heel dicht bij de toenmalige gebruiker van de bijbel. En dat maakt onderzoek ook zo de moeite waard.