Over mij

Mijn foto
De Brabant-Collectie is in 1837 in 's-Hertogenbosch opgericht door het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant en wordt sinds 1986 beheerd door de bibliotheek van de Universiteit van Tilburg

dinsdag 29 maart 2016

Het project Brabant Cloud

In de nieuwsbrief van oktober 2015 is gemeld dat Memorix Maior van Picturae is gekozen als registratiesysteem voor de Brabant Cloud en dat de Film- en Fotobank Noord-Brabant (FFNB) naar dit systeem zou worden overgezet.  Dat is inmiddels gebeurd en de deelnemers aan de FFNB die hebben aangegeven deel te willen nemen aan de proefperiode hebben inmiddels een introductiecursus gevolgd.

Op dit moment staat een vervolgcursus voor deze groep instellingen op het programma, zodat men gedegen is geïnformeerd alvorens een beslissing te nemen om ook daadwerkelijk deelnemer te worden van de Brabant Cloud. Tegelijkertijd wordt er gewerkt aan het presenteren van de informatie via de website Thuis in Brabant. Tot die tijd blijft de huidige FFNB raadpleegbaar via www.filmenfotobank-nb.nl.

Voor meer informatie over de Brabant Cloud kunt u terecht op de website van Erfgoed Brabant of bij de projectleider van Erfgoed Brabant, Cris Kremers: criskremers@erfgoedbrabant.nl.

donderdag 24 maart 2016

Jheronimus Bosch: Visioenen van een genie


Ter ere van het 500ste sterfjaar van Jheronimus Bosch (ca. 1450-1516) is dit prachtig geïllustreerde boek van de hand van Matthijs Ilsink en Jos Koldeweij verschenen. Deze publicatie is tevens de catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling in het Noordbrabants museum in 's-Hertogen-bosch. 
Jeroen van Aken leefde en werkte in 's-Hertogenbosch. Aan deze stad ontleende hij zijn naam. 
In zes thematische hoofdstukken met veel nieuw fotomateriaal passeert het gehele oeuvre van de kunstenaar de revue. Aan bod komen: levenspelgrimage, zijn relatie tot 's-Hertogenbosch, het leven van Christus, zijn schilderijen van heiligen, zijn tekeningen en zijn verbeelding van het einde der tijden. De gehele expositie zal vervolgens afreizen naar het Prado in Madrid. 
Het internationale Bosch Research and Conservation Project (BRCP) verrichtte in de jaren 2009-2015 nieuw en diepgaand wetenschappelijk onderzoek. Op basis van de resultaten van dit project is eveneens een tweedelige onderzoekspublicatie uitgegeven door het Mercatorfonds, namelijk een lijvige, beredeneerde catalogus Jheronimus Bosch, schilder en tekenaar. Catalogue raisonné (vindplaats: BRA J1 BOSC 2016) én Hieronymus Bosch, Painter and Draughtsman: Technical Studies met de volledige onderzoeksrapporten.

Vindplaats: BRA J1 ILSI 2016 

donderdag 17 maart 2016

Jeroen Bosch: een uitgebreide boekenverzameling

In 2016 wordt het 500ste sterfjaar van Jeroen Bosch ('s-Hertogenbosch ca. 1450 - 's-Hertogenbosch 1516) herdacht. Het toeval wil dat de Brabant-Collectie zo'n 500 boeken en vele tijdschriftartikelen bezit over deze beroemde middeleeuwse schilder. Wist u dat de verzameling van Pater Gerlach (1901-1987) met literatuur over Jeroen Bosch deel uit maakt van de collectieDe wereldlijke naam van deze Minderbroeder Kapucijn is Simon Schummer. Hij publiceerde over kerkhistorie en kunsthistorische iconografie, maar is vooral bekend als 'Jeroen Bosch-kenner'. Een inventaris van zijn Bosch-bibliotheek is in 1992 gemaakt. In 2006 is het documentatiedeel van zijn collectie in bruikleen gegeven aan het Jheronynus Bosch Art Center

De Brabant-Collectie schaft alle recente publicaties over Jheronimus Bosch aan die in dit speciale jaar verschijnen. Van een kunst-cadeauboek met reacties van bekendheden op zijn schilderijen tot historische romans als De Duivelskunstenaar en Het oordeel van Joen en kinderboeken over dit onderwerp, zoals bijvoorbeeld dat waarin een kijkje in het schetsboek van de jonge Jeroen wordt gegeven. Hieronder een impressie.
E. Casteleijn, Jhero: meesterwerken van Jheronimus Bosch inspiratie voor kunstenaars van nu
Houten: Terra, 2016
Vindplaats: BRA J CAST 2016
N. de Vries, J. Timmermans, Jeroen en het geld van toen= Bosch and the contemporary dosh
's-Hertogenbosch: Jheronimus Bosch Art Center, 2016
Vindplaats: BRA Z2 VRIE 2016
H. Boom, De bezeten visionair: vijfhonderd jaar controverse over Jheronimus Bosch
    Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2016
Vindplaats: BRA J1 BOOM 2016 
C, Will, Jeroen Bosch: tussen hemel & hel
    Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2016
Vindplaats: BRA J1 WILL 2016 
  E. Logger, Het oordeel van Joen: het leven van Jheronimus Bosch
[Rosmalen] : Opus 10, [2015]
Vindplaats: CBM 958 A 38 
Matthias Rozemond,  De duivelskunstenaar
    Amsterdam : Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, [2016]
Vindplaats: CBM 964 C 07 
J. Klein, Jeroen Bosch: hemel, hel
[Eindhoven]: Lecturis, [2015]
Vindplaats: BRA J1 KLEI 2015 
A. Bon, M. van der Linden, Schetsboek van Jeroen Bosch: anno 1463 
[Tilburg] : Zwijsen, 2015
Vindplaats: BRA J1 BON 2015

maandag 14 maart 2016

Kookboeken uit de negentiende eeuw

In de negentiende eeuw vindt een omslag plaats van veel eten voor weinig mensen naar genoeg of zelfs meer dan genoeg eten voor veel mensen. Het aantal kookboeken neemt zodoende toe. 
De voornaamste kookboeken uit ons boekenbezit zijn in een eerder blogbericht al aan bod gekomen. Rijntje Biljardt, de door veeljarige ondervinding geleerde keukenmeid […] vormde daar het 19de eeuwse slotstuk.
Titelpagina
 In: Rijntje Biljardt, de door veeljarige ondervinding geleerde keukenmeid: verzameling van onderrigtingen, hoe men het moet aanleggen, om op eene zuinige en smakelijke wijze in het huishouden gebruikelijke spijzen toe te bereiden, zoowel wat het koken, braden en stooven betreft, als het droogen en bereiden van confituren, enz.
 ’s-Hertogenbosch: J.L. Scheefhals, [18XX]
Vindplaats: TRE 48 B 29
De eerste druk van dit boekje verscheen in 1840. Rijntje, de keukenmeid van baron van Tuyll van Serooskerken en zijn vrouw die woonden op kasteel Heeze, had het geschrevenRijntje was zo getalenteerd dat zij het tot hofkokkin schopte. Zij kookte zelfs voor koning Willem I en in 1837 voor kroonprinses Anna Paulowna. Ook startte ze een eigen kookbedrijf en stelde haar eigen kookboek samen. Van déze Bossche uitgave gedrukt bij J.H. Scheefhals is geen ander exemplaar in Nederland aanwezig.

Rijntje Biljardt staat in een langere traditie van keukenmeiden-kookboeken. Wie kent niet de vele kookboeken van keukenmeid Aaltje uit begin negentiende eeuw? Of hét achttiende-eeuwse populaire kookboek De volmaakte Hollandsche keuken-meid? De 334 recepten in De volmaakte Hollandsche keuken-meid waren nog verzameld door dames uit de hoogste kringen om de meiden van de welgestelden te instrueren. Gaandeweg zien we dat de doelgroep bij deze keukenmeidenkookboeken verschuift naar de middenklasse en dat vanaf het derde decennium burgerkookboeken ontstaan. Deze zijn gericht op de huisvrouw die - al dan niet met hulp van een keukenmeid - zelf moet koken. Rijntje's kookboek, met als doel de keukenmeid te onderrichten in het zuinig en smakelijk koken, valt in deze categorie. De keukenmeid is in plaats van volmaakt nu vooral zuinig.

Kookboeken voor de zeer welgestelden - gestoeld op de Franse haute cuisine - bleven naast de burgerkookboeken bestaan. Meestal zijn ze geschreven door een beroepskok voor collega’s. De overdaad van de hofkeuken wordt zichtbaar in de facsimile uitgave van Anweisung in der feineren Kochkunst (1866) van Johann Rottenhöfer (1806–1872). Deze Duitse kok kookte uitsluitend voor de koninklijke familie van Maximiliaan II en Ludwig II van Beieren. In dit handboek staan meer dan 2500 recepten en 400 afbeeldingen, waaronder ook exorbitante tafelstukken.
Titelpagina
J. Rottenhöffer, Neue vollständige theoretisch-praktische Anweisung in der feinern Kochkunst mit besonderer Berücksichtigung der herrschaftlichen und bürgerlichen Küche
Koblenz: Rhenania Buchhandlung, [1997?]
vindplaats: CBM TF B 47853
De Gentse meesterkok Phillipe Cauderlier (1812-1887) schreef als beroepskok niet voor collega's, maar voor de middenklasse. “Het Spaarzame Keukenboek, is voor alle fortuinen bestemd, voor alle personen die eene goede en gezonde keuken willen doen, zonder diep in de beurs te gaan". Cauderlier promoot de verfijnde burgerkeuken en neemt daarbij de Franse haute cuisine op de hak.
Omslag facsimile-uitgave
Philippe Cauderlier, Het Spaarzame Keukenboek
Gent: Hoste, 1884
Vindplaats: CBM 704 A 50
Een belangrijke buitenlandse invloed gaat uit van hét burgerkookboek bij uitstek: het Keukenboek van de Duitse Henriette Davidis (1801-1876). Van deze vertaling van Praktisches Kochbuch für die bürgerliche und feine Küche -  vermeerderd met recepten voor de Hollandse keuken  - verschenen tot 1895 twaalf drukkenDeze docente huishoudkunde schreef het als onderdeel van een uitgebreid onderwijs- en opvoedingsprogramma voor jonge vrouwen van de opkomende middenklasse. Haar kookboek behoort tot de basisuitrusting van elk Duits huishouden, zoals in Nederland het Wannée kookboek. In Wetter bij Dortmund bevindt zich een aan haar gewijd museum.
Titelpagina
H. Davidis, Keukenboek
Haarlem: Erven F. Bohn, 1890
Vindplaats: CBC TFK A 7540
Deze ontwikkeling naar kookboeken voor een steeds breder publiek zet zich voort als aan het eind van de negentiende eeuw de eerste kookscholen (voor de dochters uit de hogere stand) en de huishoudscholen (voor de toekomstige keukenmeiden) ontstaan. Bijna elke kook- of huishoudschool gaf een kookboek uit. Zuinig, voedzaam en praktisch koken was het motto. Het boekje Huishoudonderwijs (1893) van Martine Wittop Koning (1870-1963) maakt deel uit van onze verzameling. Wittop Koning bespreekt in dit dunne, visueel onaantrekkelijke boekje de aanpak van het huishoudonderwijs door het in drie afzonderlijke cursussen te verdelen. Ze geeft voor de lessen lijsten met exact de kosten van de spijzen. 
Omslag
M. Wittop Koning, Huishoudonderwijs
Ouderkerk a.d. Amstel: De Grauw, [1893]
Vindplaats: CBM B 6925
Wittop Koning was een zeer productief kookboekenschrijfster, o.a. van reclamekookboekjes. Ook schreef zij begin twintigste eeuw over voedingsleer en koken in oorlogstijd. 
De burgerkookboeken hebben hun plek in de keuken van de gewone burger niet afgestaan, sterker nog, de hoeveelheid en verscheidenheid aan kookboeken is alleen maar toegenomen. Zelfs in het huidige digitale tijdperk met een kookboek van het jaarverkiezing is dit nog het geval.

maandag 7 maart 2016

Tijdschrift: Drijehornickels

Drijehornickels is het cultuurhistorisch tijdschrift van Heemkundekring De Drijehornick. Deze vereniging zet zich in voor het behoud van het cultureel erfgoed in de gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten.
Tevens wil men de kennis van en interesse voor de lokale geschiedenis vergrotenDrijehornickels verschijnt minimaal 3 keer per jaar.
De naam van het tijdschrift is een samentrekking van de verenigingsnaam en het Engelse 'chronicle'. Drijehornick komt van de oude schrijfwijze van het plaatselijke toponiem Driehurk, dat driehoek betekent. Dit staat symbool voor de drie kerkdorpen van de gemeente. Samen met het gebied Eckart zijn deze dorpen het werkgebied van de heemkundekring.
Het speciale nummer uit 2015 is getiteld 'Vredesactivist Bart de Ligt 100 jaar Nuenen uit 1915-2015'. Van 1910 tot 1916 was deze maatschappelijk geëngageerd dominee in functie in de plaats waar ook Vincent van Gogh verbleef. Op eerste Pinksterdag 1915 predikte De Ligt voor vrede. De Eerste Wereldoorlog was toen in al zijn hevigheid uitgebroken. Zijn preek, bewogen en vol kritiek op de machthebbers van toen, heeft grote gevolgen gehad voor hem persoonlijk en voor de ontwikkeling van zijn pacifistische idealen. Zijn visie heeft vele andere intellectuelen beïnvloed. Door zijn preek in Eindhoven met kritiek op het leger en zijn ondertekening van het Dienstweigeringsmanifest, wordt hij door de militaire autoriteiten verbannen uit de provincie. Hij treed in maart 1916 officieel af als predikant.
In het Van Gogh kerkje werd precies 100 jaar na die datum een herdenkingsbijeenkomst georganiseerd door de protestantse gemeente Nuenen en de Projectgroep Bart de Ligt 1915-2015. De teksten van de presentaties tijdens de herdenking en de eerder in 2011 en 2012 gepubliceerde artikelen over Bart de Ligt zijn in het tijdschrift opgenomen. Samenvattingen uit dit themanummer vindt u door in de inhoudsopgave op de titel van het artikel te klikken.

Oude nummers van Drijehornickels zijn digitaal raadpleegbaar (met uitzondering van de nummers van de laatste jaargang). Alle jaargangen van deze periodiek kunt u raadplegen op niveau 0 van de Universiteitsbibliotheek.

Vindplaats: T 09368