Opening expositie Het Groene Woud

Zondagmiddag 13 december is de tentoonstelling Weemoed en Werkelijkheid in Het Groene Woud bescheiden en coronaproof geopend in Pennings Foundation te Eindhoven. Na het openingswoord door gastvrouw Petra Cardinaal vertelde Thijs Caspers (historisch ecoloog en redacteur Brabants Landschap) bevlogen over het ontstaan van Het Groene Woud. Na het officiële gedeelte konden de genodigden de expositie bekijken en napraten.

De opening.

© Louis van den Meijdenberg

Thijs Caspers voor het fotowerk van Marc Mulders: 

de bloemweiden rond zijn atelier op Landgoed Baest, 2016-2019.

 Paul Slot | © Brabant-Collectie, Tilburg University

Historische foto’s uit de Brabant-Collectie zijn gecombineerd met werk van hedendaagse fotografen en beeldende kunstenaars. De natuurgebieden gelegen binnen de stedendriehoek Tilburg, Den Bosch en Eindhoven zijn te zien. Het betreft o.a. opnamen in het Bossche Broek, de Kampina, de Oisterwijkse Bossen en Vennen, de Loonse en Drunense Duinen, de Mortelen en de Scheeken.

Bijna alle Brabantse fotografen uit onze collectie zijn met werk vertegenwoordigd, met een hoofdrol voor Noud Aartsen (1932-2010), Martien Coppens (1908-1986) en Nard Vogels (1900-1973).

Een impressie:

Noud Aartsen, dé fotograaf van Het Groene Woud.

 Paul Slot | © Brabant-Collectie, Tilburg University

Floradetails uit omgeving Eindhoven van Nard Vogels (eind jaren dertig tot begin jaren vijftig) 

bij het werk van L.J.A.D. Creyghton in de Kampina en de Loonse Duinen (2001-2011).

 Paul Slot | © Brabant-Collectie, Tilburg University

Op de collagewand zijn de verschillende belangen van Het Groene Woud

 te zien (zowel historische als moderne foto’s).

 Paul Slot | © Brabant-Collectie, Tilburg University

De modderpoelen van Paul Bogaers, 2010-2020 (foto met papier-maché).

 Paul Slot | © Brabant-Collectie, Tilburg University

Het werk van James van Leuven, 2017-2019. Noud Aartsen was 

zijn leermeester en Martien Coppens zijn inspiratiebron.

Ook De Beerze, landschap in transitie, is in beeld gebracht 

door Karel Tomeï, Noud Aartsen en James van Leuven.

 Paul Slot | © Brabant-Collectie, Tilburg University

Op groot formaat: de Loonse en Drunense Duinen van Karel Tomeï, 2016 (links)

en de Kampina op het wandtapijt van Margriet Luyten, 2015 (rechts).

 Paul Slot | © Brabant-Collectie, Tilburg University

Poëtische beelden van Martien Coppens.

 Paul Slot | © Brabant-Collectie, Tilburg University

In het kader van de Landschapstriënnale is deze expositie georganiseerd door de Brabant-Collectie (Tilburg University), Pennings Foundation en Brabants Landschap. Hierbij verscheen een bezoekersboekje. Volop aandacht in de pers: lees de artikelen in Brabeau, In Brabant, Brabants Landschap en Brabant Cultureel.

Exposanten:

Noud Aartsen, Jan Bijnen, Piet den Blanken, Paul Bogaers, Lore Clecx, Martien Coppens, L.J.A.D. Creyghton, Rees Diepen, Jan van Giersbergen, Hetty de Groot, Harry Guntlisbergen, Noortje Haegens, Iris Hartman, Anke van Iersel, Gerardus van Mol, James van Leuven, Margriet Luyten, Marc Mulders, Gaston Remery, Anton Schellens, Karel Tomeï, Nard Vogels.

Na de lockdown is deze fototentoonstelling nog te zien t/m 8 mei 2021.

Meer te weten komen over Oosterhout? Een heerlijkheid…

Op 1 mei 1977 zag het eerste nummer van het mededelingenblad van de Heemkundekring ‘De Heerlijkheid Oosterhout’ het levenslicht. Op de eerste twee bladzijden werd secuur uitgelegd wat er onder heemkunde moest worden verstaan en hoe de Oosterhoutse kring dit in zou gaan vullen. In de artikelen die in dat nummer volgden, over schuttersgilden, Brabantse boerderijen en bloeiende planten, staat steeds Oosterhout centraal. En dat zal in de nummers die volgen zo blijven. “Uiteraard”, zou je willen zeggen, want daar gaat het om: ‘Het kennen van het ‘Heem’, het eigen erf’. Sinds dat eerste nummer passeerden heel veel onderwerpen de revue: hoogte- en dieptepunten uit de geschiedenis van Oosterhout.

In 2020 zijn we toe aan de 44ste jaargang van het periodiek en nog steeds komen de meest uiteenlopende onderwerpen over het voetlicht in een blad dat er in de loop der tijd steeds fraaier uit gaat zien. Hadden de vroegste nummers een wat primitief ogende pentekening van een Brabantse boerderij op de voorpagina en een beperkt aantal getypte pagina’s als binnenwerk, nu ligt er bij de leden vier keer per jaar een full colour blad op de mat van 36 pagina’s, gedrukt op glanzend papier.

In de huidige jaargang werd een inkijkje geboden in bijvoorbeeld de geschiedenis van de Villa Mathilda en hoe deze Johan van Beek inspireerde tot het maken van een natuurgetrouwe maquette. Aan een foto van een plekje in Oosterhout werden interessante wetenswaardigheden gekoppeld, de boeiende (schilders)familie Van der Meer de Walcheren (vader en moeder Pieter en Christine, en dochter Anne Marie) werd in woord en beeld uitgelicht. Verder komen de verklaring van straatnamen en het doen en laten van Oosterhouters die actief zijn in het verenigingsleven uitgebreid aan bod. En dan hebben we nog niet alles uit het eerste nummer van dit jaar genoemd.

Wat in het tweede nummer in het oog sprong was de indrukwekkende lijst van ruim honderd korte en lange artikelen over Oosterhout die tussen 1877 en 1963 in het veelgelezen tijdschrift De Katholieke Illustratie zijn verschenen. Wanneer je die artikelen achter elkaar zet, krijg je een goed beeld van het wel en wee van Oosterhout in de genoemde periode. Maar in De Katholieke Illustratie ligt het accent wel sterk op religieuze zaken. In De Heerlijkheid. Periodiek van Heemkundekring De Heerlijkheid Oosterhout komen, zoals het hierboven geschrevene duidelijk maakt, veel meer aspecten aan de orde.

H. Reynier Brouerius: Het Huijs van Strijen in Oosterhout
Pentekening. Vindplaats: O 31 / 820.11 Strij (10)

In onze zoekmachine BCfinder is ook veel te vinden voor Oosterhout. Bijna duizend boeken en (tijdschrift)artikelen en ruim tweehonderd topografische afbeeldingen komen tevoorschijn wanneer je de plaatsnaam Oosterhout als zoekterm invoert. Grasduinen of onderzoek doen in deze bronnen, digitaal of – als het straks weer kan – ter plekke, moet voor de mensen die ‘het heem’ aan het hart gaat een HEERLIJKHEID zijn.

Vindplaats: T 07421

Onnozele Kinderdag

Ieder jaar wordt op 28 december de Kindermoord van Bethlehem herdacht: de dag dat alle onnozele of onschuldige kinderen jonger dan 2 jaar door de soldaten van Herodes werden vermoord. Jozef werd in een droom door een engel gewaarschuwd. Samen met Maria en hun pasgeboren kindje vluchtte hij naar Egypte. Zodoende bleef Jezus (Koning der Joden) gespaard. De gedode jongetjes werden martelaren, omdat ze voor Christus waren gestorven.

In 2020 initieerde het Verbond Volkscultuur in de Lage landen (VVLL) het project bedelzingen. De Brabant-Collectie participeert hieraan. Het zal in 2022 resulteren in een publicatie. Wist u dat er bij het feest van Onnozele Kinderen ook door de kinderen langs de deuren werd gegaan en gezongen om een gift?

Net zoals Sint-Maarten (11 november) en Driekoningen (6 januari) is deze dag een kinderfeestdag geworden. Op 28 december mocht de jeugd, als volwassenen gekleed, de ‘baas’ in huis zijn. Zij bepaalden wat er gegeten werd en ook de leraar was in dienst van de kinderen. Van dit bedelfeest in Midden-Brabant is bekend dat de kinderen verkleed als volwassen (als vader of moeder, als frater of zuster) zingend van deur tot deur trokken met onder andere het liedje 'Koosje, Koosje' om geld en snoepgoed op te halen. Daarnaast werden er ook driekoningen- en nieuwjaarsliedjes gezongen.

Deze opname van de kinderen werd door de trotse vader Janus Berkers (fotograaf en prentbriefkaartenuitgever in Asten) gemaakt. Van deze prentbriefkaart bestaan twee drukken, die uitgegeven zijn door zowel Jos Nuss in Haarlem (handelsmerk met de tulp) als Emrik & Binger in Haarlem. 

Noord-Brabant.
Fotograaf en uitgever staan niet vermeld op prentbriefkaart,
maar toegeschreven aan: Uitg. Berkers Verbunt Asten N.Br., ca. 1917.*
(Brabant-Collectie, Tilburg University)

* Met dank aan Jan Spoorenberg voor deze achtergrondinformatie.

In de Brabant-Collectie bevindt zich ook nog een interieurfoto met biddende meisjes voor de kerststal. Hierop zijn de meisjes van het R.K. Weeshuis in de Keizerstraat in ’s-Hertogenbosch op het feest van de Onnozele Kinderen te zien. Onlangs kwam ons een bijdrage van Theo van Herwijnen in Kring-nieuws, jg. 24, nr. 4 (1998) onder ogen. Het betreft een persoonlijk verhaal. Zijn moeder staat op deze foto en herkende alle meisjes. Van links naar rechts: Truus Rensen, Corrie van Es, Joke Rensen, Annie Hogenberg, Annie van Cruijsen (zijn moeder, die van 1929 tot 1935 in het weeshuis verbleef), Betsie Noot, Rikie Noot en Jo Burg.

R.K. Persbureau Het Zuiden,
's-Hertogenbosch,1931.
(Brabant-Collectie, Tilburg University)

Helaas is de viering van Onnozele Kinderendag in Noord-Brabant in de vergetelheid geraakt. Alleen in Valkenswaard is deze traditie nog springlevend. Sinds 1988 strooien de jarigen op 28 december vanaf de toren van de Sint-Nicolaaskerk snoepgoed voor de kinderen. Met paraplu en/of valhelm ter bescherming gaan de kinderen het snoep opvangen. Enkelen houden zelfs de paraplu of helm omgekeerd om zoveel mogelijk buit te maken.