Over mij

Mijn foto
De Brabant-Collectie is in 1837 in 's-Hertogenbosch opgericht door het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant en wordt sinds 1986 beheerd door de bibliotheek van de Universiteit van Tilburg

vrijdag 17 oktober 2014

Brabantse belegeringen in de Gouden Eeuw

In het kader van de Maand van de Geschiedenis, met dit jaar het thema Vriend & Vijand, organiseert de Brabant-Collectie vanuit de invalshoek vijand in de maand oktober de mini-expositie Brabantse belegeringen in de Gouden Eeuw.
In de eerste helft van de zeventiende eeuw woedde in Brabant de eindstrijd van de Tachtigjarige oorlog of Opstand (1568-1648). Maurits van Oranje (1567-1625), zoon van Willem van Oranje, wilde de gewesten onder Spaans bestuur veroveren. Noord-Brabant werd hiermee een oorlogszone. Dit droeg bij aan de armoede. Steden werden zwaar versterkte vestingen en het godsdienstig leven werd door de veroveringen steeds verstoord. Bij de hervatting van de gevechten na het Bestand zijn er in Brabant vier belangrijke belegeringen, namelijk in Bergen op Zoom (1622), Breda (1624-1625), ’s-Hertogenbosch (1629) en wederom in Breda (1637).

Bergen op Zoom 1622

Bergen op Zoom, belegerd door Spinola
kopergravure
Vindplaats: B 46.2 / 1622 (9)
De Spanjaarden belegerden in 1622 onder leiding van de Italiaanse veldheer Ambrogio Spinola (1569-1630) Bergen op Zoom bijna negentig dagen. Spinola kreeg in eerste instantie hulp van katholieke inwoners, later deden protestanten de poorten van de stad weer dicht. Afleidingsmanoeuvres van Spinola hadden geen succes. Het verlies aan manschappen aan de Spaanse kant was groot. Bergen op Zoom hield stand, mede door beschietingen en bevoorrading vanuit zee. Maurits van Oranje ontzette de stad en behaalde daarmee een Staatse overwinning.
Titelpagina 
Uit: Spinola, Raet-Slach ende ghespreck, tusschen Isabella Hertoginne van Brabandt, Infante van Spangien, met den Marquis Ambrosio Spinola, over den inval by ... Prins Heyndrick in Brabant over den Deemer ghedaen: met het discours vant belegh voor Berghen op Zoom ... 
Tot Rotterdam: by Ian Ianssz, 1622
Vindplaats: KOD 030 A 82
Breda 1624-1625 
Twee jaar later belegerde Spinola gedurende elf maanden Breda. Eerherstel voor het verlies van Bergen op Zoom en ook het gezichtsverlies door de list met het turfschip in Breda (1590) speelden hierin een rol. De ligging van Breda als sleutel van Holland was ook een reden voor de belegering. Op onderstaande prent ziet u hoe de stad beschoten wordt vanuit het Spaanse kamp waar brand is gesticht.
Nieuwskaart
Beschreibung deβ angerichten Brands im Spanischen Laeger durch ein Stadischen Ingenieur
kopergravure
Vindplaats: B 83 / 1624-1625 (19)
Maurits en later Frederik Hendrik (1584-1647) probeerden de bevoorrading van de Spanjaarden te verstoren en de stad te ontzetten. Echter, zonder succes. De Spanjaarden namen op 2 juni 1625 Breda in. Op zee veroverde Piet Hein in 1628 door kaping de Spaanse zilvervloot. 

’s-Hertogenbosch 1629
Deze grote tegenaanval van de Staatsen onder leiding van Frederik Hendrik op de Spanjaarden was mogelijk door gelden van de Zilvervloot. De strategische ligging van de stad met de bijnaam ‘moerasdraak’ was van belang. Frederik Hendrik liet twee dijken aanleggen van bijna twee meter hoogte, de buitenste voor aanvallen van buitenaf (circumvallatielinie); de binnenste voor aanvallen richting stad (contravallatielinie). Watermolens zorgden voor drooglegging van het ter verdediging onder water gezette gebied. Na de insluiting volgde de tweede fase, de aanval op de stad. Hendrik van den Bergh (1573-1638), commandant van het Spaanse leger, deed nog een poging het Staatse leger weg te lokken naar de Veluwe, maar op 14 september 1629 volgde de overgave. 
Deze breuk met de rest van het hertogdom Brabant bleef bestaan. De openlijke beleving van het katholicisme was niet meer toegestaan. 
Hieronder ziet u de uittocht van het Bossche garnizoen drie dagen na de overgave met daarbij ook  Anthonie Schetz van Grobbendonck, gouverneur van de stad en zijn zoon.
Detail van strook ‘Den Gantschen Tocht’ onder nieuwskaart:  
'S HERTOGENBOSCH | belegert door syn Excellentie Frederick | Hendrick Prince van Orangien, Grave | van Nassou etc. den eersten May 1629.| La Ville de BOL-DUC assiegee | par son Excellentie Frederick Henri Prince | d'Orange Conte de Nassau etc. Le | premier jour de Maij l'an 1629. Verbetert | ende van nieus uijt gege= |ven in December 1629. / Tot Amsterdam by Claes Janss. Visscher inde Kalverstraat in de Visscher in 't jaer 1629
kopergravure
Vindplaats: H 55 / 1629 (31)
Breda 1637
Breda was twaalf jaar in Spaanse handen. De eerste aanval op de stad vond plaats onder leiding van Hendrik Casimir I van Nassau Dietz (1612-1640). Vanwege het beleg door Frederik Hendrik in de trant van dat van ’s-Hertogenbosch viel Breda na drie maanden opnieuw in Staatse handen. Feitelijk had men daardoor de controle over het gebied ten zuiden van de grote rivieren. Bij de Vrede van Münster werd dit grondgebied dan ook toegevoegd aan dat van de Republiek, maar zonder de status van een zelfstandig gewest. 
'T in nemen van Breda
kopergravure
Vindplaats: B 83 / 1637 (19)
De expositie is tot en met vrijdag 31 oktober 2014 te zien tijdens openingstijden van de bibliotheek.

dinsdag 7 oktober 2014

Herinneringsalbum Van Neerven

Soms heeft de melding van een aanwinst in onze nieuwsbrief een volgende aanwinst tot gevolg. Via een particulier heeft de Brabant-Collectie medio september het herinneringsalbum van J.G. van Neerven (1894-1970, voorzitter van de Eindhovense middenstandsvereniging) verworven.

Als blijk van waardering ontving de scheidende voorzitter Van Neerven op 15 februari 1933 - naast een erelidmaatschap - dit album van het bestuur en de leden van de afdeling Eindhoven van de Nederlandse R.K. Middenstandsbond. De reden van zijn vertrek was niet pensionering, maar dat zijn werk als accountant hem boven het hoofd was gegroeid. Hij werd opgevolgd door dhr. J.A.P. Cornelisse (leider van accountantskantoor W. Kreukniet).

De moderne, fraai rood marokijnen band is op de voorkant voorzien van een soort logo [van de Middenstandsbond], een monogram met de gouden letters RKME. Dezelfde preeg bevindt zich ook op de speciaal op maat gemaakte kartonnen doos voor dit album. 
Op de achterkant staat de maker van de boekband vermeld: Firma Wed. J. van der Heijden, Eindhoven. Stralen in rood en paars potlood zijn te zien op de sierpapieren schutbladen. De bladen zijn met de hand ingenaaid.

Dit rijk gedecoreerde huldeboek in schoonschrift is een pastische van een middeleeuws handschrift: ontworpen en uitgevoerd door Harry Hoppenbrouwers. Bekend van de maker is, dat Harry (Hendrikus Bartholomeus Theodorus Maria)  Hoppenbrouwers op 6 januari 1900 te Eindhoven werd geboren. Hij was onderwijzer lager onderwijs en later tekenleraar aan de ambachtsschool in Helmond. Hij overleed op 13 december 1977 te Son.

Het is geschreven met pen en inkt, ingekleurd met penseel en opgehoogd in goud. Het album bestaat uit 11 bladen (gescheiden door vloeibladen) en meet 25,8 x 31 cm. Een vignet met de initialen van de voorzitter wordt op het eerste blad getoond.Het tweede blad is de titelpagina, waarop de opdracht begint, geheel bewerkt naar oude handschriften door Hoppenbrouwers met eigen ontworpen kapitalen en versieringsmotieven (o.a. flora, fauna en wapens). In het rood/blauwe initiaal M zien we de ‘skyline’ van Eindhoven Centrum. Duidelijk herkenbaar zijn de Sint Catharinakerk, het stadhuis op de markt en de torens van de vele fabrieken.


Titelpagina met opdracht
Vindplaats: KHS D 204
Gevolgd door de tekstpagina’s 3 tot 7. Hierin wordt alle lof toegezwaaid voor al het goede dat Van Neerven heeft gedaan voor de Nederlandsche R.K. Middenstandsbond in het algemeen en voor de afdeling Eindhoven in het bijzonder. (NB: In 1933 bedroeg het ledenaantal 409 en 10 vakgroepen). Alle bestuursleden ondertekenden deze huldeblijk:


Pagina 7 met handtekeningen van de bestuursleden
Vindplaats: KHS D 204
De laatste 4 pagina’s bevatten foto’s. De drie foto’s van het bestuur van binnenstad Eindhoven (soms ook met enkele leden) zijn vervaardigd door fotograaf en tevens bestuurslid A.M. van der Heijden. 

Op onderstaande foto zien we de leden van overkoepelende afdeling Groot-Eindhoven, maar ook anderen, zoals de burgemeester en voorzitter van de Kamer van Koophandel, genomen door Moussault en Moussault (oftewel R.K. Persbureau Het Zuiden te ‘s-Hertogenbosch). Te zien zijn: 
Staand van links naar rechts: C. Jolie (met bril), G. Bannenberg (slager), J. van Gorp, J. van Hout, onbekend (2x), P. Laurey, onbekend, Kok, J. van der Heijden (fotograaf), L. Martin, C. de Haan, onbekend, De Haan.
Zittend van links naar rechts: B. Hoppenbrouwers (vice-voorzitter en drogist), kapelaan G. Hamers, Cl. Schellens (voorzitter van de Kamer van Koophandel en textielfabrikant) , Mr. Jurgens (secretaris en jurist), A. Verdijk (burgemeester), J.G. van Neerven (voorzitter), onbekende kapelaan, kapelaan J. Willenborg (geestelijk adviseur), onbekend, P. Beelen, onbekend.

Pagina 10: Leden van de overkoepelende afdeling Groot-Eindhoven
Moussault en Moussault, 's-Hertogenbosch
Foto (Ontwikkelgelatinezilverdruk)
Vindplaats: KHS D 204

Noord-Brabant 40-45

Het toegenomen belang dat aan beeld wordt gehecht en de aandacht voor wat gewone mensen in de Tweede Wereldoorlog is overkomen, hebben ertoe geleid dat uitgeverij WBooks in Zwolle een reeks boeken uitbrengt over de lokale en regionale geschiedenis van Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Noord-Brabant 40-45 van auteur Jan van Oudheusden vertelt het verhaal van onze provincie. 

In 2014 is het exact zeventig jaar geleden dat de provincie Noord-Brabant grotendeels bevrijd werd van de Duitse bezetting. Bij deze gelegenheid verschijnt dit bijzondere fotoboek, waarin voor het eerst een alomvattend beeld wordt gegeven van de oorlogsjaren in deze provincie. De indeling van het boek is chronologisch en tegelijk thematisch: Dreiging,Overval, Bezetting,Collaboratie, Vervolging en verzet, Stormachtige herfst, Eindelijk vrij en Tussen vrijheid en vrede.

Het boek bevat een beeldverslag van de ervaringen van gewone Brabantse mensen en de gebeurtenissen die ze hebben ondergaan. Het biedt een overzicht van de oorlog, bezetting en bevrijding in Noord-Brabant als geheel. Dit verhaal van Brabant in oorlog en bezetting wordt verteld aan de hand van ruim 175 foto’s. Deze zijn gemaakt zowel door amateurs, beroepsfotografen en fotopersbureau's als door Duitse militairen en geallieerde legerfotografen.
Bij de selectie van de beelden is gestreefd naar een zo mogelijk evenwichtige verdeling over de gehele provincie, maar de belangrijkste overweging is toch de emotie geweest.
In vogelvlucht ontstaat een beeld van oorlog, bezetting en bevrijding met daarbij specifieke aandacht voor elementen die eigen zijn aan de Brabantse situatie, namelijk dat het zwaartepunt van de Duitse aanval in de meidagen in Brabant lag; dat de vervolging en de onderdrukking zich manifesteerden in een concentratiekamp op Brabantse bodem; dat Brabant in 1944 bevrijd werd in een hevige en langdurige strijd; en dat de Brabanders vervolgens een half jaar lang leefden in een merkwaardige schemerzone tussen vrijheid en vrede.

Met een selectie van 45 foto's is een fototentoonstelling ingericht in het Oorlogsmuseum Overloon. Deze expositie kunt u bekijken t/m 17 mei 2015.

Vindplaats: BRA N3 OUDH 2014 (nog in bestelling)

vrijdag 3 oktober 2014

Wordt verwacht: Facsimile Nederlandsche Vogelen

Verheugend nieuws voor alle liefhebbers van fraai geïllustreerde vogelboeken. Half oktober verschijnt een facsimile van het vijfdelige standaardwerk De Nederlandsche Vogelen (1770-1829)  van Cornelis Nozeman en Christiaan Sepp. Uitgeverij Lannoo en de Koninklijke Bibliotheek (KB) dragen zorg voor deze uitgave. De originele werken kunt u bij de Brabant-Collectie inzien (vindplaatsen: KOD 041 G 01 / KOD 041 H 01 / KOD 041 I 01 / KOD 041 J 01 / KOD 041 K 01). De Nederlandsche Vogelen heeft bij de Brabant-Collectie ruim in de schijnwerpers gestaan, en wel op onze blogreeks uit 2011. Maar liefst 31 vogels zijn tweewekelijks door ons uitgelicht. Deze reeks kunt u hier nog steeds lezen.

Met deze boekenserie werd indertijd getracht een overzicht van al onze inheemse vogels te geven in woord en beeld. De originele platen zijn met de hand ingekleurd.
De heruitgave die binnenkort gaat verschijnen is een waarheidsgetrouwe weergave van de originele boeken. Alle platen en teksten zijn op ware grootte afgebeeld. Dit resulteert in een boekwerk van maar liefst 800 pagina's dat 11 kg weegt. Aan het werk zijn een cultuurhistorische en biologische inleiding en een wetenschappelijke inhoudsopgave toegevoegd. Midas Dekkers zorgt voor een enthousiast voorwoord. Op een speciale website kunt u alles lezen over deze bijzondere heruitgave, door een preview van het boek bladeren en een video bekijken. Ook de KB wijdt op haar site een hele pagina aan dit boek, met onder andere vele interessante links.
Zo kunt u hier onder andere lezen dat van 29 augustus 2014 t/m 4 januari 2015 in Museum Meermanno te Den Haag in samenwerking met de KB een grote tentoonstelling te zien is over vogels in boeken onder de titel: Vogels; duizend jaar vogels in honderden boeken. In zes zalen zijn bijzondere en zeldzame vogelboeken te zien uit tien eeuwen boekgeschiedenis.

Vindplaatsen:
KOD 041 G 01
KOD 041 H 01
KOD 041 I 01
KOD 041 J 01
KOD 041 K 01