Brabantse belegeringen in de Gouden Eeuw

In het kader van de Maand van de Geschiedenis, met dit jaar het thema Vriend & Vijand, organiseert de Brabant-Collectie vanuit de invalshoek vijand in de maand oktober de mini-expositie Brabantse belegeringen in de Gouden Eeuw.

In de eerste helft van de zeventiende eeuw woedde in Brabant de eindstrijd van de Tachtigjarige oorlog of Opstand (1568-1648). Maurits van Oranje (1567-1625), zoon van Willem van Oranje, wilde de gewesten onder Spaans bestuur veroveren. Noord-Brabant werd hiermee een oorlogszone. Dit droeg bij aan de armoede. Steden werden zwaar versterkte vestingen en het godsdienstig leven werd door de veroveringen steeds verstoord. Bij de hervatting van de gevechten na het Bestand zijn er in Brabant vier belangrijke belegeringen, namelijk in Bergen op Zoom (1622), Breda (1624-1625), ’s-Hertogenbosch (1629) en wederom in Breda (1637).

Bergen op Zoom 1622

Bergen op Zoom, belegerd door Spinola
kopergravure
Vindplaats: B 46.2 / 1622 (9)

De Spanjaarden belegerden in 1622 onder leiding van de Italiaanse veldheer Ambrogio Spinola (1569-1630) Bergen op Zoom bijna negentig dagen. Spinola kreeg in eerste instantie hulp van katholieke inwoners, later deden protestanten de poorten van de stad weer dicht. Afleidingsmanoeuvres van Spinola hadden geen succes. Het verlies aan manschappen aan de Spaanse kant was groot. Bergen op Zoom hield stand, mede door beschietingen en bevoorrading vanuit zee. Maurits van Oranje ontzette de stad en behaalde daarmee een Staatse overwinning.

Titelpagina 
Uit: Spinola, Raet-Slach ende ghespreck, tusschen Isabella Hertoginne van Brabandt, Infante van Spangien, met den Marquis Ambrosio Spinola, over den inval by ... Prins Heyndrick in Brabant over den Deemer ghedaen: met het discours vant belegh voor Berghen op Zoom ... 
Tot Rotterdam: by Ian Ianssz, 1622
Vindplaats: KOD 030 A 82

Breda 1624-1625 
Twee jaar later belegerde Spinola gedurende elf maanden Breda. Eerherstel voor het verlies van Bergen op Zoom en ook het gezichtsverlies door de list met het turfschip in Breda (1590) speelden hierin een rol. De ligging van Breda als sleutel van Holland was ook een reden voor de belegering. Op onderstaande prent ziet u hoe de stad beschoten wordt vanuit het Spaanse kamp waar brand is gesticht.

Nieuwskaart
Beschreibung deβ angerichten Brands im Spanischen Laeger durch ein Stadischen Ingenieur

kopergravure
Vindplaats: B 83 / 1624-1625 (19)

Maurits en later Frederik Hendrik (1584-1647) probeerden de bevoorrading van de Spanjaarden te verstoren en de stad te ontzetten. Echter, zonder succes. De Spanjaarden namen op 2 juni 1625 Breda in. Op zee veroverde Piet Hein in 1628 door kaping de Spaanse zilvervloot. 

’s-Hertogenbosch 1629
Deze grote tegenaanval van de Staatsen onder leiding van Frederik Hendrik op de Spanjaarden was mogelijk door gelden van de Zilvervloot. De strategische ligging van de stad met de bijnaam ‘moerasdraak’ was van belang. Frederik Hendrik liet twee dijken aanleggen van bijna twee meter hoogte, de buitenste voor aanvallen van buitenaf (circumvallatielinie); de binnenste voor aanvallen richting stad (contravallatielinie). Watermolens zorgden voor drooglegging van het ter verdediging onder water gezette gebied. Na de insluiting volgde de tweede fase, de aanval op de stad. Hendrik van den Bergh (1573-1638), commandant van het Spaanse leger, deed nog een poging het Staatse leger weg te lokken naar de Veluwe, maar op 14 september 1629 volgde de overgave. Deze breuk met de rest van het hertogdom Brabant bleef bestaan. De openlijke beleving van het katholicisme was niet meer toegestaan. 
Hieronder ziet u de uittocht van het Bossche garnizoen drie dagen na de overgave met daarbij ook  Anthonie Schetz van Grobbendonck, gouverneur van de stad en zijn zoon.

Detail van strook ‘Den Gantschen Tocht’ onder nieuwskaart:  
'S HERTOGENBOSCH | belegert door syn Excellentie Frederick | Hendrick Prince van Orangien, Grave | van Nassou etc. den eersten May 1629.| La Ville de BOL-DUC assiegee | par son Excellentie Frederick Henri Prince | d'Orange Conte de Nassau etc. Le | premier jour de Maij l'an 1629. Verbetert | ende van nieus uijt gege= |ven in December 1629. / Tot Amsterdam by Claes Janss. Visscher inde Kalverstraat in de Visscher in 't jaer 1629
kopergravure
Vindplaats: H 55 / 1629 (31)

Breda 1637
Breda was twaalf jaar in Spaanse handen. De eerste aanval op de stad vond plaats onder leiding van Hendrik Casimir I van Nassau Dietz (1612-1640). Vanwege het beleg door Frederik Hendrik in de trant van dat van ’s-Hertogenbosch viel Breda na drie maanden opnieuw in Staatse handen. Feitelijk had men daardoor de controle over het gebied ten zuiden van de grote rivieren. Bij de Vrede van Münster werd dit grondgebied dan ook toegevoegd aan dat van de Republiek, maar zonder de status van een zelfstandig gewest. 

'T in nemen van Breda
kopergravure
Vindplaats: B 83 / 1637 (19)

De expositie is tot en met vrijdag 31 oktober 2014 te zien tijdens openingstijden van de bibliotheek.