Over mij

Mijn foto
De Brabant-Collectie is in 1837 in 's-Hertogenbosch opgericht door het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant en wordt sinds 1986 beheerd door de bibliotheek van de Universiteit van Tilburg

vrijdag 26 februari 2016

Tafelschikking en etiquette in de negentiende eeuw

In de negentiende eeuw was de plaatsing van gerechten op tafel niet zoals wij die nu gewend zijn. Tot ongeveer 1850 was een tafelschikking service à la franҫaise nog min of meer gangbaar. Dit was een strak vastgelegde, symmetrische schikking rondom het belangrijkste gerecht in het midden (vaak in de vorm van een tafelstuk). Dichter naar de tafelrand toe stonden de kleinere gerechten. Elke maaltijd bestond uit drie afzonderlijke gangen of 'services'. Bij elke gang werden alle gerechten, veelal koud, in nieuwe schotels en schalen samen op tafel gezet. In Aanhangzel, van de volmaakte Hollandsche keuken-meid vinden we diverse voorbeelden van hoe men de spijzen op deze wijze op tafel kan ‘opdisschen’. Deze manier van tafelschikken vereiste veel personeel.
Hieronder een voorbeeld van een tafelschikking bij een onthaal van dertig of meer personen uit betreffende boek.
Hoe men de Spyzen op Tafel zal schikken, als men dertig en meer menschen op een Collation onthaalen wil. Derde voorbeeld in: Aanhangzel, van De volmaakte Hollandsche keuken-meid etc.
Amsterdam: S. van Esveldt, 1769
Vindplaats: CBC TFH A 12493
Na 1850 kwam de service à la russe in de mode. Dit hield in dat de gerechten niet meer allemaal tegelijk op tafel werden gezet, maar - warm en voorgesneden - na elkaar werden uitgeserveerd op borden. Een feestelijk menu kon een lange lijst worden en een menukaart werd onmisbaar. Deze manier is nog steeds de gangbare wijze van opdienen. Het spaarde veel personeel uit.
Hieronder een voorbeeld van een uitgebreide menukaart (eind negentiende eeuw):
Menukaart t.g.v. de viering van 100-jarig notariaat De Bergh te ’s-Hertogenbosch
Vindplaats: ML / 222 (1)
Etiquette bestond niet alleen bij de tafelschikking; een handleiding voor het toasten werd eveneens onmisbaar, ook bij diverse feestelijke gelegenheden van de gegoede burgerij. De auteur van De tafel-ceremoniemeester schrijft in zijn voorwoord: "De gewoonte, om, bij feestmalen, tot handhaving der tafel-orde, eenen ceremonie- of conditiemeester te benoemen, die, bij beurte, den gasten de gelegenheid verschaft, om bijzondere toasten in te stellen, is, sedert geruimen tijd, ook tot den burgerstand doorgedrongen, en, bij zulke gelegenheden, zien de gasten zich meermalen verpligt, vooraf hunne toevlugt te nemen tot diegenen, die meer met zulk eene taak bekend zijn."
Omslag van J. de Breet, De tafel-ceremoniemeester, of
Volledige verzameling van toasten of tafel-conditien in proza, bij alle voorkomende gelegenheden etc.
 Tiel: Campagne, [1879]
Vindplaats: CBC TFK A 47132
Enkele van de bovengenoemde werken en diverse menukaarten uit eind negentiende en begin twintigste eeuw zijn nog te zien in de mini-expositie op niveau 0 van de Universiteitsbibliotheek (t/m vrijdag 11 maart 2016).

maandag 22 februari 2016

Kolveniersgilde Sint Dionysius Tilburg. Onvoltooid verleden tijd 1665-2015

Onlangs verscheen ter gelegenheid van hun 350-jarig bestaan het jubileumboek van het Kolveniersgilde Sint Dionysius uit Tilburg. Het boek heeft de intentie de lezer een zo volledig mogelijk beeld te geven van het gilde in de afgelopen tijd. Een grootschalig onderzoek van Gijs H.J.F. Schouten vormt de basis van dit boek.

Achtereenvolgens komen onder andere aan bod: De oprichting van het gilde; De patroonheilige; De hoofdmannen; De koningen; De dekens; Het vaandel, vendel en de standaard. Ook is er aandacht voor het gildezilver, het tijdschrift De Gildetrom en het schietterrein.

Meer boeken over gilden kunt u vinden in de rubriek BRA G.

Vindplaats: BRA G SCHO 2015

dinsdag 9 februari 2016

Verslag boekpresentatie Noud Aartsen

4 februari jl. vond in het Natuurmuseum Brabant de presentatie plaats van het fotoboek Noud Aartsen. Ruim honderd genodigden waren aanwezig tijdens deze middag, tevens de geboortedag van Noud (Best 1932 - Mollans-sur-Ouvèze 2010).
© Paul Slot
Johan Heeffer (plaatsvervangend directeur Natuurmuseum Brabant / hoofd Publieksactiviteiten) verzorgde het openingswoord. Hij trok de parallel tussen Aartsen en het Natuurmuseum: beide staan voor de zorg en het behoud van de natuur. De band die het museum met Noud heeft, gaat al tien jaar terug. Op dat moment ging de tentoonstelling Brabant in de Ban van Buiten van start en hier is onder andere een fotocollage van Aartsen te zien (NB. Deze tentoonstelling is nog steeds te zien in het Natuurmuseum Brabant).
Jos Kuijlen
© Paul Slot
Jos Kuijlen (voorzitter St. C.R. Hermans) vertelde hoe Noud, die een goed onderkomen voor zijn omvangrijke werk zocht, in contact kwam met de Brabant-Collectie. In 2011 schonk zijn weduwe Rini Aartsen-van Breugel het volledige fotografische oeuvre van Noud, inclusief de auteursrechten, aan de Brabant-Collectie. Kuijlen prees de betrokkenheid van de fotograaf met de natuur en beschreef diens zorgen voor de teloorgang van, met name, het Brabantse landschap.
Het verschijnen van het boek Noud Aartsen is onderdeel van een groter project. Hierin zijn ook opgenomen een goede berging van afdrukken en negatieven, maar ook het digitaliseren en het beschikbaar stellen van het oeuvre aan het publiek middels een beeldbank en tentoonstellingen. De deels door Noud samengestelde kerncollectie foto's was het vertrekpunt voor de beeldselectie van dit fotoboek van de hand van Ton Lemaire, Paul Maas, Matthijs Schouten en Emy Thorissen.
Paul Maas vertelt over zijn vriend Noud
© Paul Slot
Paul Maas, een naaste vriend van Noud, liet een groot aantal foto's van hem zien en vertelde over zijn achtergrond. Zijn vader bestierde een drogisterij annex fotohandel in Best en was een artistieke man met veel vrijheidsdrang. Volgens Maas heeft Noud dit zeker van hem geërfd. Maas beschreef overeenkomsten die hij ziet in Nouds werk en de beeldende kunst. Zijn documentaire en humane fotografie moeten we zien en plaatsen in de tijd waarin deze gemaakt is.
Rini Aartsen-van Breugel en Frank Houben
© Paul Slot
Het slotwoord was voor Frank Houben. Hij benoemde Aartsen tot icoon van het Brabantse landschap. Als burgemeester van Luyksgestel heeft hij ervaren hoe door de ruilverkaveling het landschap op zijn kop werd gezet en alles wat Brabant kenmerkte om zeep werd geholpen. Het fotoboek komt als geroepen, want van het krachtige signaal dat Noud geeft kunnen we ook vandaag nog veel leren, aldus Houben. De eerste exemplaren van het boek overhandigde hij vervolgens aan Rini Aartsen-van Breugel en Nouds zoon, Herman Aartsen.
Na een kort dankwoord van Rini was het vervolgens tijd voor een feestelijke borrel in het museumcafé.