'Liefde is ... geluk' (2): achttiende-eeuwse huwelijksgedichten

De Maand van de Geschiedenis met het thema Geluk vormt de aanleiding voor een mini-expositie van huwelijksgedichten en -liederen uit de zeventiende tot en met de negentiende eeuw. Vanaf de zeventiende eeuw worden gelegenheidsgedichten in kleine oplage gemaakt bij huwelijken en overlijden, maar ook bij benoemingen en jubilea. Bruiloftspoëzie komt verreweg het meeste voor. Een lofzang op bruid en bruidegom, een wens voor spoedig nageslacht en toespelingen op de huwelijksnacht ontbreken zelden. De namen en plaats van herkomst van het bruidspaar en de plaats van het huwelijk worden ook vaak bezongen. De taal van het gedicht is meestal Nederlands, soms Latijn. Hieronder worden drie verschijningsvormen van achttiende-eeuwse huwelijksgedichten getoond.

Boekband
Bijzonder fraai is onderstaande band met huwelijkszangen op het huwelijk van Jan Pieter Goudsblom (1755-1812) en Margaretha Maria Cock op 17 januari 1779 in Haarlem. Deze leerlooier en schoenmaker uit Alkmaar werd lid van de Eerste Kamer en schepen van zijn geboorteplaats. Gebruikelijk was dat beide echtelieden ieder een exemplaar kregen. Onderstaande leren boekband is voorzien van goudstempeling en mooi bewaard gebleven feestlinten. Op het voorplat staat de naam van de bruid vermeld en op het achterplat de datum van de bruiloft.

Voorplat
J. Bout & S. Stelt, Ter bruilofte van den heer Jan Pieter Goudsblom
en jongvrouwe Margaretha Maria Cock, [Alkmaar]: s.n., 1779

Vindplaats: TRE 056 B 23/2

De titel en beginletters van deze huwelijkszangen zijn in goud gedrukt. Het boekblok is voorzien van goud op snee. Dit prachtige gelegenheidswerk werd door de familie van het bruidspaar uitgegeven en aangeboden aan het bruidspaar.

J. Bout & S. Stelt, Ter bruilofte van den heer Jan Pieter Goudsblom 
en jongvrouwe Margaretha Maria Cock, [Alkmaar]: s.n., 1779
Vindplaats: TRE 056 B 23/2

Achterplat
J. Bout & S. Stelt, Ter bruilofte van den heer Jan Pieter Goudsblom
en jongvrouwe Margaretha Maria Cock, [Alkmaar]: s.n., 1779
Vindplaats: TRE 056 B 23/2

Bijzonder is dat er nog een huwelijksband van dezelfde familie in onze collectie is aangetroffen. Helaas is over de herkomst niets bekend. Deze band met zilverbestempeling viert het 25-jarig huwelijksfeest in 1777 van de ouders van de bruidegom, Nicolaas Goudsbloem en Anna Stelt.

Voorplat
Ter zilveren bruilofte van den heer Nicolaas Goudsblom, en mejufvrouwe Anna Stelt, s.l.: s.n., 1777
Vindplaats: TRE 056 B 23/1

Dit exemplaar is voorzien van enkele mooie illustraties. Niet alleen de twee harten in vuur en vlam zijn aan elkaar gebonden, maar ook de handen eronder.

De huwelyksband bind hart en hand
kopergravure, gekleurd
door: C.F. Fritzsch
in: Ter zilveren bruilofte van den heer Nicolaas Goudsblom, en mejufvrouwe Anna Stelt,
s.l.: s.n., 1777
Vindplaats:  TRE 056 B 23/1

Sierpapieren brochure
Dit in 's-Hertogenbosch gedrukte trouwgedicht stamt uit 1756 en is voorzien van een sierpapieren kaft.

Kaft
Trouw-gedigt op de bruyloft van den wel edele heer heer Leonardus van Duren ... en juffrouw juff. Joanna Clara Hack, 's-Bosch: gedrukt by J. Scheffers, 1756
Vindplaats: KOD 1756 's Hert 2

Het betreft het tweede huwelijk van Leonardus van Duren (1724-1807/08) met Joanna Clara Hack (ca. 1724-1784) op 22 februari 1756.

 Titelpagina
Trouw-gedigt op de bruyloft van den wel edele heer heer Leonardus van Duren ... en juffrouw juff. Joanna Clara Hack, 's-Bosch: gedrukt by J. Scheffers, 1756
Vindplaats: KOD 1756 's Hert 2

De vier kinderen uit het eerste huwelijk van de bruidegom bieden dit werkje aan, eindigend met de volgende wens:

WY hoopen tot BesLUYt

Lang LeVen zonDer hInDer

Een Lust bY Uwe kInDer

En Haest een Jonge sprUYt.

Plano

Het volgende gedicht, gedrukt op één vel papier, is verschenen ter gelegenheid van het 50-jarig huwelijksfeest van Bosschenaar Jacob van Beusekom (1685-1777) en Maria Knoop (1681-1770) op 11 maart 1758. De schrijver en de drukker waren kinderen van dit echtpaar.

Is. v. Beusekom, Kinder pligt ter vyftig-jarige huwelyx feest, van myn seer waarde vader en moeder Jacob van Beusekom en Maria Knoop: gevierd den 11. van lente-maand, MDCCLVIII,
Te 's Bosch: gedrukt by Antoni van Beusekom, ..., 1758
Vindplaats: KOD 1758 's-Hert  4

Het gebruik van bruiloftsgedichten zet ook in de negentiende eeuw nog door. Wel zien we een grotere verscheidenheid in uiterlijk en inhoud. Na verloop van tijd wordt de verschijningsvorm door de komst van de kopieermachine minder fraai. Een foto van het bruidspaar wordt gangbaar. Ook huwelijkskranten komen op. Huwelijksgedichten, zoals hierboven, verdwijnen. Toegezongen wordt het bruidspaar echter nog steeds, al dan niet in de vorm van een parodie.

De mini-expositie 'Liefde is ... geluk' is t/m dinsdag 7 november te zien in de vitrine op niveau 0 van de Library.