Unieke wapenkaart: Leo Belgicus

Genealogie van de hertogen van Brabant: 'LEO NOBILISSIMI DVCATVS BRABANTIÆ' Kopergravure, wapenschild afzonderlijk opgeplakt, 58,5x48,7 cm. Datum: 1621-1622. Bladgrootte inclusief teksten links en rechts 60x83 cm. 

Een dergelijke wapenkaart is alleen bekend van het Hertogdom Brabant. Deze unieke kaart kan als een belangrijke bijdrage tot de heraldiek en de geschiedenis van Brabant worden beschouwd.

De kaart werd in december 1998 door aankoop bij antiquariaat Th. Stenderhoff in Münster verworven voor de Brabant-Collectie. De kaart is aan de randen bijgesneden en enigszins kunstmatig gebleekt (gereinigd).

De prent bestaat uit twee delen. Het middendeel wordt gevormd door een gravure in de vorm van een groot wapenschild van Brabant met in het midden een leeuw. De leeuw bevat 44 medaillons van de hertogen van Brabant, van Pepijn tot Philips IV. Links en rechts naast de klimmende leeuw bevinden zich de wapens van de steden van Brabant. Daarnaast links, onder en rechts de wapens van de erfofficieren, vrouwenabdijen, burggraafschappen, graafschappen, markgraafschappen, marquisaten en prinsdommen. Onderaan staan over de hele breedte de wapens van de 7 geslachten van Brussel en de 7 geslachten van Antwerpen.

Aan de voet van de leeuw staat: 'Sibertus Waterloos inventor Bruxell. Anno 1622 | Cum gratia et priuilegio Signavit I. Fovrdin | Vidit Brux. Henricus Smeyers Lib.Censor'. Daaronder staat: 'LEO FORTISSIMVS ANIMALIVM AD NVLLIVS PAVEBIT OCCBRSVM'. Het bijzondere van de kaart is ook de aanwezigheid van gedrukte tekst links en rechts naast de gravure. Hollstein's Dutch & Flemish Etchings, dl. LI, p. 101 (lemma: Sibertus Waterloos) toont een latere staat van deze kaart (zonder de tekst), waarbij linksonder de gegevens over de graveur zijn weggehaald. Uit een manuscriptaantekening zou blijken, dat de kaart in 1621 gegraveerd zou zijn. Dezelfde aantekening wijst tevens op het bestaan van een druk met daarin een sleutel tot de namen van de hertogen links en rechts. Dit betekent dat de door Hollstein afgebeelde kaart een latere staat is, waarbij het jeugdige portret van nummer 44, Filips IV is vervangen door een ouder portret van Filips IV. Tevens is een 45e portret toegevoegd (dat bij ons ontbreekt), dat van de zieke en zwakzinnige Karel II, die van 1665 tot 1700 regeerde. Op het portretje lijkt hij 10 à 15 jaar oud. De tweede staat is derhalve omstreeks 1675-1680 gedrukt. Rechtsonder staat een inscriptie: 'cum gratia et privilegio signavit Soyens'.

Dezelfde kaart, nu afgebeeld met de gedrukte tekst links en rechts van de gravure

De links opgeplakte tekst van onze kaart uit 1622 luidt: 'Explication dv Contenv en ceste carte' en aan de voet 'A Bruxelles chez Iean Pepermans, Libraire juré & Imprimeur de la Ville, demeurant derier la Maison de Ville à la BIBLe d'or 1622'. Tekst rechts: 'Les princes de Brabant et de Tongres, et le temps de levrs Regnes ov Regimes' en aan de voet: 'Par M. Sibert Waterloos, Graueur de Selles, iuré & ordinaire de sa Maiesté Catholique & de la Serenissime Infante d'Espagne. Avec grace & priuilege. Signat I'. Sibertus (ook Sijbrecht of Ghijsbrecht) Waterloos (ca. 1600-1678) was na de dood van zijn vader essayeur (keurmeester) voor goud en zilver van het Hertogdom Brabant. Van hem zijn medailles en zilversmeedwerk bekend. Volgens de tot nu toe bekende gegevens (m.u.v. Hollstein) wordt zijn naam pas vermeld in 1636, maar deze uitzonderlijk mooie en zeldzame gravure voegt een eerdere datum toe aan zijn levensgeschiedenis.

Vindplaats: THA NBr. Alg. / 437 / 1622