Instructio virorum ecclesiasticorum

Titelblad

In november 2013 verwierf de Brabant-Collectie bij veilinghuis ‘The Romantic Agony’  in Brussel een zeldzaam boekje van de hand van Joannes Amelius, Instructio virorum ecclesiasticorum. [Parijs: uitgegeven door Jean Du Pré voor boekverkoper Regnauld Chaudière], [1520]. Het bevat 24 bladen (formaat: in-8) met een aantal regels en aanwijzingen voor de geestelijkheid over hoe te handelen. De titelpagina is voorzien van een kwalitatief mooie houtsnede met een kloosterling aan het werk in zijn scriptorium, een schrijfcentrum in het klooster. Het boekwerkje is voorzien van een half perkamenten boekband met gemarmerde platten over karton. De tekst is her en der onderstreept en voorzien van aantekeningen in de kantlijn. De initialen zijn fraai uitgewerkt met florale en soms ook dierlijke motieven. Een voorbeeld (folio 3) ziet u hiernaast.

Aan de keerzijde van de titelpagina is te lezen dat het boek door de auteur werd opgedragen (Parijs 7 mei 1520) aan "F. Dominico de Ferro dive Gertrudis observantia(m) in Buschoducis p(ro)fesso.”

Opdracht door de auteur op keerzijde titelblad

Vertaling van bovenstaande afbeelding: 

Joannes Amelius groet broeder Dominicus van den Yser die eerbiediging van de Heilige Gertrudis in Den Bosch beloofd heeft.Vaak heb jij het er met mij in brieven over gehad, mijn allerbeste Dominicus, om voor jou een boekje met allerhande leerstellige(?) onderwerpen uit te kiezen, dat voor jou zeer de moeite waard zou zijn om te lezen en dat de onmatigheid van de kerkelijke schare, vooral de veelvoud van beneficies, dankzij het getuigenis van de H. Schrift zou beteugelen, want deze (veelvoud/mateloosheid) zat jou zeer dwars, zoals jij mij vaak in jouw klachten vertrouwelijk liet weten. Weet dit dus. Zij die over de veelheid van beneficies geschreven hebben, gaan in het openbaar in groten getale rond, maar mij is het tot dusver niet te beurt gevallen er een te zien; en juist dit [...].

Volgens Jan Sanders woonden er in 1527 vier priesters bij de zusters van het Sint-Geertruiklooster. Eén van hen was Dominicus Corstiaen van den Yserz. Dit wijst erop dat het om dezelfde persoon als Dominicus de Ferro gaat. Hij betaalde in dat jaar, samen met zes zusters uit het klooster en de overige drie inwonende geestelijken, zijn doodschuld (uitschrijfgeld) als lid van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap in ’s-Hertogenbosch.

Het Sint-Geertruiklooster bevond zich achter de voorgevel van Orthenstraat 37-47 te 's-Hertogenbosch. Het werd in 1449 gesticht als Dominicanessenklooster onder toezicht van een Augustijner monnik, later werden het een Augustinessenklooster. In 1509 ontstond er in het klooster een bijzondere verering voor een wonderbeeldje van de heilige maagd Maria. Veel adellijke jonkvrouwen zijn non geworden, de bekendste was Barbara Disquis (‘s-Hertogenbosch 1482 - 22 september 1568). In 1497 is ze ingetreden bij de zusters Augustinessen. Zij was een buitenechtelijke dochter van keizer Maximiliaan I. In de Kroniek van Sint-Geertrui staan de ontmoetingen met haar vader en haar halfbroer Filips de Schone genoteerd in de ik-vorm. Deze kroniek heeft, anders dan haar naam doet vermoeden, verder niets met het klooster te maken. Het is de laatste grote stadskroniek van Den Bosch. Ze wordt bewaard in het Stadsarchief van ‘s-Hertogenbosch. De tekstuitgave is online te raadplegen. 

Nieuwsgierig geworden? U kunt dit unieke werkje opvragen en inzien in de raadpleegruimte van de Brabant-Collectie. In Nederland bevindt zich alleen bij de Universiteit van Amsterdam nog een exemplaar van dit postincunabel.

Vindplaats: KOD 024 C 16

Bron: Veiligscatalogus Romantic Agony 52, 22-23 nov. 2013, nr. 868.