Bossche boekbanden op de Jeroen Bosch expositie

De Brabant-Collectie heeft een bruikleen verstrekt aan de expositie Jheronimus Bosch: Visioenen van een genie in het Noordbrabants Museum te ’s-Hertogenbosch. Het betreft een uiterst fraaie boekband vervaardigd in de Bossche boekbinderij van de Broeders van het Gemene Leven in de Hinterhamerstraat.
Op deze tentoonstelling zijn maar liefst twee boekbanden van de Broeders van het Gemene Leven te ’s-Hertogenbosch te zien: objectnummer 18 met paneelstempel Christus als Man der Smarten, afkomstig uit de Brabant-Collectie, en objectnummer 95 met paneelstempel van de heilige Hiëronymus van de Universiteitsbibliotheek Nijmegen.

De Fraters of Broeders van het Gemene Leven waren actief binnen diverse onderdelen van het Bossche boekbedrijf. Zij werden ook de ‘broeders van de penne’ genoemd. Ze leverden papier en perkament aan het Bossche stadsbestuur, kopieerden, schreven en verluchtten handschriften. Daarnaast verrichtten ze bindwerkzaamheden voor hun eigen bibliotheek en in opdracht voor diverse kloosters in de omgeving. Vanaf 1525 was het fraterhuis ook actief als drukkerij en verkocht het boeken van andere drukkers uit de stad. De fraters vervaardigden onder andere handschriften voor het Tertiarissenklooster Bloemenkamp achter de Tolburg.
De Brabant-Collectie bezit tenminste zes banden uit de boekbinderij van de Broeders van het Gemene Leven (ook Domus Fratrum Sancti Gregorii genaamd). Beide genoemde banden met paneelstempels zijn aanwezig in de collectie. Echter, de een is meer afgesleten dan de ander.

Op onderstaande band staat een gedetailleerde religieuze voorstelling: Christus is afgebeeld als Man van Smarten. Met gekruiste armen staat hij in een graftombe, omringd door de Arma Christi oftewel lijdenswerktuigen: dwarshout van het Kruis, Kruisopschrift (midden), ladder, speer, hysopstengel met spons, trektang, twee balsemvaten (links), geselkolom met gesel en roede, balsemvat, dobbelsteen (rechts), drie spijkers. De afbeelding is gevat in een venster en voorzien van de spreukband: O vos omnes qui transitis per viam attendite et videte si est dolor similis sicut dolor meus. Naast de paneelstempeling zijn de platten ook versierd met blindstempels: een bloeiende roos met 6 blaadjes in een cirkel en een vierbladige bloem in een ruit. Drie vrijwel identieke banden zijn aanwezig bij de Brabant-Collectie: KHS 9, KHS 14 en KHS 16.

Boekband met paneelstempeling: op voorplat Man der Smarten, 
Broeders van het Gemene Leven, ’s-Hertogenbosch, circa 1500
Papier in kalfsleren band

Handschrift
Jacobus van Gruitrode, Meditatie-en gebedenboek,
Tertiarissenklooster Bloemenkamp: 's-Hertogenbosch, circa 1500 
Vindplaats: KHS 9

Onderstaande boekband is erg afgesleten en gerestaureerd. Met behulp van strijklicht of door het maken van wrijfsels is de voorstelling van de paneelstempel beter te bekijken.
Op het achterplat is de kerkvader Hiëronymus te zien. Hij is gehuld in een lange mantel met kardinaalshoed. In zijn rechterhand heeft hij een opengeslagen boek en in zijn linkerhand een kruisstaf. Een leeuw ligt aan zijn voeten. De voorstelling wordt getoond in een venster. Aan weerszijden staat een monogram DF: Domus Fratrum. Hij wordt omgeven door de tekst: Salve pater flos doctorum. Salve flos decusq[ue] morum inclite Iheronime respice finem.
Zowel Gregorius als Hiëronymus waren destijds de patroonheiligen van de huizen van de Broeders van het Gemene Leven.

Boekband met paneelstempeling: op achterplat patroonheilige Hiëronymus, 
Broeders van het Gemene Leven, ’s-Hertogenbosch, circa 1516 
Papier in kalfsleren band

Handschrift
Passieverhaal en sacramentsgebeden in het Middelnederlands
Tertiarissenklooster Bloemenkamp: 's-Hertogenbosch,
Vindplaats: KHS 21

Op het voorplat bevindt zich een afbeelding van ‘Onze Lieve Vrouw in de Zon’ oftewel de Onbevlekte Ontvangenis. De blindstempels tonen een gekroond, klimmend leeuwtje in ruit, Franse lelie in ruit met geparelde rand en bladornament in ruit. 
Het op de tentoonstelling getoonde exemplaar is echter niet afkomstig uit Brabant, maar uit het Redemptoristenklooster te Wittem. De band bevindt zich nu in de Universiteitsbibliotheek Nijmegen.