Oudste gedrukte kaart van Brabant



Brabantia III Rheni et X Nova Tabula. [Sebastian Münster] [Claudius Ptolemaeus] [drukker Heinrich Petri]. Houtsnede. Formaat: 25.6 x 33.7. Schaal: 10.4 cm. = 13 Miliaria Germanica comunia



Onze oudste kaart van het Hertogdom Brabant komt uit de heruitgave van de Geographia van Claudius Ptolemaeus (2e eeuw n. Chr.), uitgebracht, verbeterd en aangevuld met ‘moderne’ kaarten die Ptolemaeus niet kon kennen, omdat zijn wereld uiteraard veel kleiner was.

De uitgever hiervan was Sebastian Münster, hoogleraar, wiskundige en geograaf aan de Universiteit van Basel (1488-1552). De Geographia van Münster is voor het eerst uitgebracht in Basel in 1540 en werd tot 1552 ettelijke malen opnieuw uitgegeven. De kaarten uit de Geographia werden voor het eerst voorzien van coördinaten (graden, minuten en seconden), helaas niet bij alle kaarten en niet in iedere uitgave. De Brabant-Collectie heeft een kaart met en een zonder coördinaten.

De drukker van de kaart, Heinrich Petri (1527-1579), was een vooraanstaand Basels burger. Hij maakte gebruik van een voor Duitse kartografen stereotype druktechniek: de kaarten en versieringen werden in een blok hout uitgesneden, maar de namen en legenda werden met metalen letters in het houtblok gedreven, en daarna afgedrukt. De primitieve versieringen bij de titel zijn vermoedelijk aangebracht door Hans Holbein (1497-1543), vermaard portretschilder uit de Renaissance.

Münsters bronnen waren waarschijnlijk de Geographia van Martin Waldseemüller (1470-1518) en de (zee)kaarten van Spaanse ontdekkingsreizigers, Marco Polo en Ferdinand Magelhaes.

Exemplaren van de Geographia van Sebastian Münster zijn o.a. te vinden in de Universiteitsbibliotheken van Amsterdam en Leiden.

Meer kaarten van Brabant kunt u zien in de Beeldbank Historische Kaarten Brabant.

Vindplaatsen: Hertogdom Brabant / 1540-1552 (1) en Hertogdom Brabant / 1540-1552 (2)

Literatuuropgave:

• R.W. Shirley, The mapping of the world, Londen, 1984
• R.V. Tooley, Tooley’s dictionary of mapmakers, Tring, Herts, 1999-2004 (4 dln)
• J. Benzing, Die Buchdrucker des 16. und 17. Jahrhunderts im deutschen Sprachgebiet, Wiesbaden, 1982
• http://www.mapforum.com/