Erfgoed in de Meijerij: bijgebouwen op boerenerven

De Meierij heeft nog veel historische boerderijen. Bij die boerderijen horen bijgebouwen, die cultuurhistorisch even waardevol zijn: schuren, bakhuizen, duiventorens, hooibergen, etc.

Veel van deze bijgebouwen zijn al verdwenen. Veel worden niet meer gebruikt en vervallen. Voorkomen moet worden dat ook die verdwijnen. Want boerderijen en bijgebouwen horen bij de Meierij. Zij bepalen mede de identiteit van het landschap van de Meierij. Zij behoren tot het agrarisch erfgoed en maken deel uit van het eigen verleden. Verdwijnen de boerderijen en bijgebouwen dan raakt men los van de geschiedenis.

Dit boek vraagt aandacht voor schuren en andere bijgebouwen in de Meierij. Niet alleen van eigenaren, bestuurders en gemeenteraden. Ook niet alleen van geïnteresseerde heemkundigen. Al deze betrokkenen samen moeten staan voor behoud van de bijgebouwen. Dit boek daagt daartoe uit en is daarom een ‘must’.

Vindplaats: BRA J3 DIRV 2010

Turkse kaart van de Oostenrijkse Nederlanden uit 1803

April 2010 heeft de Brabant-Collectie een bijzondere kaart uit 1803 verworven van de Oostenrijkse bezittingen in de Nederlanden. De kaart (52,8 x 64,6 cm) is handgekleurd en bevat opschriften in Arabische letters. Bovenaan de kaart, ongeveer ter hoogte van de bossen bij Oostelbeers en Middelbeers, staat in Arabisch schrift het woord brabant. Het bovenste deel van Noord-Brabant met 's-Hertogenbosch staat net niet op de kaart. De bovenrand loopt iets boven de lijn Oud Gastel, Breda, Sint-Michielsgestel, Gemert.

[Brabant, België en Luxemburg]. [Raif Effendi]
Kopergravure, grensgekleur. Formaat: 52.8 x 64.6 cm

Het is een kaart uit de Cedid atlas tercümesi (The New Great Atlas), gedrukt in 1803-1804 in Usküdar (wijk in Istanbul) door de Ottomaanse Militaire Technische School (Tab’hane-yi Hümayun). De kaarten zelf werden vervaardigd in Wenen. De atlas werd samengebonden met een geografische studie (Icaletü-Cografya) van deze kaarten. De auteur van het in het Frans geschreven boek was Mahmut Raif Effendi, verbonden aan de Ottomaanse ambassade in Londen. Yakovaki Effendi op zijn beurt vertaalde dit boek in het Ottomaans Turks. Het was een prestigeproject voor het Ottomaanse Paleis en had het goedkeuringsstempel van Sultan Selim III.
De atlas bestaat uit 50 kaarten (gevouwen bladen). Complete exemplaren van deze atlas, die in een oplage van slechts 50 werd uitgegeven, zijn zeldzaam. Zes worden er bewaard in Istanbul, vier exemplaren zijn er in de Verenigde Staten (waarvan twee incompleet). De atlas van Effendi is gebaseerd op de General atlas [London, 1778-1804] van William Faden (1750-1836). De Turkse kaart van de Oostenrijkse Nederlanden, nu in het bezit van de Brabant-Collectie, is een vrij getrouwe kopie van de kaart van William Faden, getiteld: A map of the Austrian possessions in the Netherlands or Low Countries […] reduced from the trigonometric survey made by order of H.R.H. the Prince Charles of Lorraine [Karel van Lotharingen]. Deze kaart werd voor het eerst gepubliceerd in 1789 en meet 21 x 26 inches (53,3 x 26 cm).

Vindplaats: Bataafs Brabant / 1803 (1)

Plinius Secundus, Epistole familiares uit ca. 1520

De Brabant-Collectie bezit een twintigtal postincunabelen. Een postincabel is gedrukt in de periode na de incunabelen, ofwel wiegedrukken. Incunabelen zijn gedrukte (niet handgeschreven) boeken van vóór 1501. Een postincunabel is gedrukt tussen 1501 en 1540. Het onderstaande boek van Gaius Plinius Caecilius Secundus minor (bijgenaamd minor, d.i. de Jongere) dat ooit toebehoorde aan Calvijn, is er één van.



Plinius Secundus, Epistole familiares pro Schola Syluae ducalis selecte.
‘s-Hertogenbosch: Laurens Hayen, ca. 1520.
Colofon: Excusum in Silua Ducali per me Laurencium Hayanum. Formaat: in-4.
Kalfsleren band met dubbele filetlijnen

Het boekje bevat geselecteerde brieven van Plinius ten dienste van het onderwijs aan de Latijnse school in Den Bosch. Rechtsonder de afbeelding staat het bezitskenmerk van Calvijn: Ioannis Calvinus. Calvijn leefde van 1509 tot 1564. Toen het boek gedrukt werd, was Calvijn dus ongeveer 11 jaar. Het is heel goed mogelijk, dat hij het boekje gebruikte om zich in het Latijn te bekwamen.

De titelpagina bevat een houtsnede met de heilige Laurentius, patroon van drukkers, bibliothecarissen en archivarissen. Laurentius biedt een gelovige in geknielde houding (de drukker Laurens Hayen?) een boek aan. In zijn linkerhand houdt Laurentius het werktuig, een rooster, waarop hij als martelaar stierf op 10 augustus 258. De houtsnede van Laurentius komt ook voor op andere boekjes gedrukt door Hayen (o.a. op Boethius, De consolatione philosophie (1509)). Deze prent dient dus als een soort drukkersmerk van Hayen. Manuscriptaantekeningen zijn door het hele boekje in de marge in een klein kriebelig handschrift te vinden. 

Vindplaats: KOD ca. 1520 'S HERT 1

Stille Omgang oftewel Plechtige Bidtocht

Maria Omgang 's-Hertogenbosch

Groeten uit het Zuiden. Uitg. Jos Nuss & Co., Haarlem

ML / 131.35.2 Hert (54)

ML / 131.35.2 Hert (54)

De jaarlijkse processie, aanvankelijk op de eerste zondag ná 24 juni, het feest van Sint-Jan, later rond de feestdag van O.L. Vrouw op 7 juli en tegenwoordig op de tweede zondag van mei (moederdag) groeide in de middeleeuwen uit tot een groot volksfeest, waaraan alle ambachtsgilden deelnamen. Deze processie wordt heden ten dage nog elk jaar, behoudens de periode van 1629 tot 1853, gehouden. Toen in 1629 de stad door de protestanten ingenomen was werd er geen openbare processie meer gehouden. Maar de Bosschenaren lieten zich hierdoor niet weerhouden en hielden 'stilletjes' toch de omgang. Zo ontstond dus de "Stille Omgang". Op 27 december 1853 nam Maria, na meer dan twee eeuwen, haar plaats in de Sint-Jan weer in en werd de processie weer in ere hersteld.

Laatste Pl.Omgang
ML / 131.35.2 Hert (57)


De Stille Omgang oftewel Plechtige Bidtocht op de tweede zondag van mei met gilde en schutters is de enige dag in het jaar dat het miraculeuze beeld van de Zoete Lieve Vrouw van Den Bosch mee naar buiten gedragen wordt. Langs de Bidweg bevinden zich Mariale beeltenissen die tijdens de tocht op Moederdag en de 9 dagen van de noveen worden versierd met bloemstukken en de blauw/witte Maria-vlaggen.

Verhalen van Brabant; geschiedenis en erfgoed in tien tijdvakken

De lange en bewogen geschiedenis van wat nu Noord-Brabant is, heeft veel sporen nagelaten. In het landschap, in monumenten, in voorwerpen en documenten, en natuurlijk ook in de herinnering van mensen. Sporen als het Vorstengraf van Oss, de grootste prehistorische grafheuvel die in Nederland werd opgeworpen, of de Blijde Inkomste, een van de eerste constituties van Europa. Maar ook de middeleeuwse kastelen, de neogotische dorpskerken, de Aardappeleters van Van Gogh of de Philipsfabrieken in het hart van Eindhoven. Samen vormen zij het erfgoed van Brabant, samen bepalen zij de culturele identiteit van deze provincie en haar bewoners. Veel van die sporen komen pas echt tot leven door het verhaal over hun ontstaan, hun lotgevallen en hun betekenis voor onze samenleving.

In dit boek wordt een aantal van die verhalen op boeiende wijze verteld door provinciaal historicus Jan van Oudheusden. Op heldere toon en met gebruikmaking van fraaie illustraties geeft hij een eigentijdse presentatie van het Brabantse culturele erfgoed en de Brabantse geschiedenis. Marc Bolsius maakte daarbij een reeks verrassende foto’s.

Vindplaats: BRA  D  OUDH  2011