Tijdschrift: Ledevaert Luidt

Heemkundekring Ledeveart uit Chaam publiceert sinds 1980 haar informatieblad onder de titel 'Ledevaert Luidt'. Het blad verschijnt onregelmatig, maar tenminste tweemaal per jaar. In de periode 1988-1995 verscheen het blad niet. Als onderwerpen komen aan bod de Chaamse historie, heemkunde en de vroegere en hedendaagse cultuur van de gemeente.
De naam van het tijdschrift verwijst naar een zeer oude bronzen luidklok (1392), die zich bevindt in de Protestantse Ledevaertkerk. Op de plaats van de houten doopkapel, waarin de klok hing, werd rond 1463 de huidige kerk gebouwd. Na het opblazen van de kerktoren in 1944 is de klok ongeschonden uit het puin tevoorschijn gekomen.Gedurende een lange periode heeft men de naam van de luidklok als Ledevaert gelezen. Wetenschappelijk onderzoek uit 2001 heeft echter uitgewezen dat er Ledenaert op de klok staat. Bij het maken van de gietmal is de letter 'n' ondersteboven op de sierrand terecht gekomen. Met Ledenaert wordt Leonardus bedoeld, de heilige die in de 14e eeuw in onder andere Brabant werd vereerd. De Protestantse gemeente heeft besloten de naam Ledevaert te handhaven.
De Chaamse heemkundekring is opgericht in 1979. De eerste leden hielden zich voornamelijk bezig met veldwerk. Doel van de kring is het bevorderen van belangstelling voor en kennis van de eigen omgeving. Tevens beheert men een eigen museum. Met haar werkzaamheden probeert de kring wat nog leeft in de herinnering van de Chaamse samenleving, en wat er nog van is overgebleven, te behouden voor de toekomst.
Via deze link kunt u de laatste editie van Ledevaert Luidt - een jubileum-uitgave uit 2022-2023 - bestellen. De Chaamse heemkundekring is opgegaan in de Alphense collega Heemkundekring Carel de Roy. In het Alphense blad De Runstoof is sindsdien een vaste rubriek opgenomen met Chaams erfgoed.

Vindplaats bij de Brabant-Collectie: T 07473

Opening tentoonstelling ‘Waalre Gekiekt – Jan Bijnen (1874-1959)’

Zondagmiddag 19 januari 2014 is de tentoonstelling ‘Waalre Gekiekt – Jan Bijnen (1874-1959)’ onder grote belangstelling (circa 150 personen) feestelijk geopend. Aanwezig waren diverse familieleden, waaronder de inmiddels 92-jarige dochter van Jan Bijnen, Jo Jansen-Bijnen. Dhr. De Wilde, lid van de activiteitencommissie van Het Waalres Museum en dhr. Van Pinxteren, secretaris van het bestuur, verwelkomden de genodigden in de bovenzaal van het museum.

Educatieproject

Emy Thorissen, conservator Brabant-Collectie, vertelde over een van de nevenactiviteiten bij de tentoonstelling.  Zij gaf een regionale geschiedenisles aan de kinderen van groep 8 van Basisschool De Wilderen met veel aandacht voor de foto’s van Jan Bijnen. Na de les kregen de kinderen de opdracht zelf aan de slag te gaan met hun camera’s. Thema’s daarbij waren o.a. kerk, familie, vakantie, werk, straat, huizen en feest. Het eindresultaat hebben de kinderen voor de klas gepresenteerd. Tijdens de opening van de tentoonstelling werd een selectie getoond van de drie beste inzendingen, toegelicht door één van de leerlingen uit het betreffende groepje.

The making of …

Met een powerpoint-presentatie gaf Emy Thorissen een inkijkje (ontdekkingen en onthullingen) in het determineren van de foto’s voor deze expositie. Jan Bijnen is in Waalre nog altijd een begrip. Vele ouderen noemen kantoorboekhandel Versmissen nog altijd Jantje Bijnen. In zijn winkel verkocht hij zijn prentbriefkaarten, die nu een gewild verzamelobject zijn. Op 17 mei 2008 hebben de erfgenamen (drie generaties Bijnen) het bewaard gebleven werk van Jan Bijnen, inclusief de auteursrechten, overgedragen aan de Brabant-Collectie, Tilburg University. Een gedeelte hiervan, een selectie van 150 foto’s, is te zien op de tentoonstelling. Onderwerpen daarbij zijn: straatbeelden, gebouwen, vervoer, religie, volksfeesten, verenigingen, studio- en buitenopnamen. De makers hebben daarbij hulp gehad van kleindochter Jacqueline Lavrijssen. De gebruikte productiemethoden – van glasnegatief tot prentbriefkaart – komen eveneens aan bod. Aan de hand van een aantal voorbeelden licht Emy Thorissen toe dat meerdere foto’s onterecht aan Waalre (deze zijn echter wel gemaakt door Bijnen) zijn toegeschreven.

Opening

Yves de Boer, gedeputeerde Ruimtelijke Ordening en Wonen en plaatsvervangend commissaris van de Koning in Noord-Brabant, nam uit handen van Emy Thorissen het eerste exemplaar van de catalogus in ontvangst.

Daarna overhandigde hij een exemplaar aan dochter Jo Jansen-Bijnen en twee van de kleindochters, Jacqueline en Jetty Lavrijssen.

De foto’s van Jan Bijnen laten zien hoe de fotograaf zijn tijd beleefd heeft. Dhr. De Boer onderstreepte het belang van de fotograaf door te verwijzen naar de daglichtfoto van de boerderijbrand op buurtschap ‘t Huufke (Heikant). Jan Bijnen legde daar de eerste ramptoeristen vast. Namens de commissaris van de Koning, dhr. W. van de Donk, wenst hij iedereen veel kijkplezier. De familie Bijnen mag trots zijn! Yves de Boer overhandigde vervolgens de prijzen aan vertegenwoordigers van de groepjes basisschoolkinderen.

Na het officiële gedeelte konden de genodigden de expositie bekijken. Vooral in de vitrines zijn de originele foto’s tentoongesteld. Aan de wand zijn met name reproducties te zien: afdrukken van de prentbriefkaarten op karton, glasnegatieven op acrylaat en foto’s op dibond gerangschikt naar onderwerp, afgewisseld met de door de Fotogroep Waalre vastgelegde huidige locaties en situaties.

Herkenning en onthullingen: Waalre rond 1900

Herinnert u het zich nog? Vorig jaar werden Waalrenaren door de Brabant-Collectie en Het Waalres Museum uitgenodigd voor een fotoherkenningsmiddag en -avond. Wolderse senioren haalden bij de foto’s van Jan Bijnen herinneringen op en vertelden elkaar interessante verhalen. Het werd een gezellig weerzien. Het doel van die bijeenkomsten werd ruimschoots bereikt, namelijk: zo veel mogelijk informatie vergaren voor de expositie 'Waalre gekiekt - Jan Bijnen (1874-1959)', die 19 januari wordt geopend in Het Waalres Museum.

Tijdens de voorbereidingen kwam ook iets boven water, dat de tentoonstellingsmakers  - Emy Thorissen, Tony Vaessen en Theo van Dijk - pas bij het bestuderen van de foto’s duidelijk werd. Laatstgenoemde heren, geboren en getogen in Waalre, deden een onverwachte ontdekking.

De bekende Marktfoto uit de collectie van Jan Bijnen – meerdere malen in diverse uitgaven gepubliceerd onder de titel ‘De oudste foto van het Waalrese Marktveld’ – bleek helemaal geen foto van Waalre te zijn! Kleine details, die ze ontdekten op de foto maakten dit duidelijk. Het is nu nog onbekend in welk dorp de foto gemaakt is. Door de vorm en de lindebomen leken de dorpen in die tijd erg op elkaar.

‘De oudste foto van het Waalrese Marktveld’ (JB_map5_21-01) /
© Brabant-Collectie, Universiteit van Tilburg

‘De oudste foto van het Waalrese Marktveld’ is niet de enige foto van Jan Bijnen die niet getoond kan worden op de expositie 'Waalre gekiekt'; meerdere opnamen zijn onterecht toegeschreven aan Waalre. Dit is niet zo verwonderlijk. De Waalrese fotograaf ging vaak te fiets op pad met houten platencamera, statief en zware, fragiele glasplaten, om Kempische dorpsgezichten te fotograferen. Hij bezocht meer dan vijftig plaatsen in Zuidoost-Brabant, Limburg en België. Dit alles leverde fraaie dorpsgezichten op met foto’s van markten, kerken, scholen, fabrieken, stations, maar ook boerentaferelen, volksfeesten en andere gebeurtenissen waar veel mensen op staan.

De familie Bijnen droeg in 2008 de fotografische nalatenschap van hun vader c.q. opa over aan de Brabant-Collectie, gevestigd in de Universiteitsbibiotheek Tilburg. In de tentoonstelling in Het Waalres Museum is een selectie van ruim 150 foto's van Waalre en Wolderse personen te zien. Reproducties van originele foto’s van Jan Bijnen worden samen met glasnegatieven, daglichtfoto’s en prentbriefkaarten gepresenteerd.  'Jantje Bijnen' is in Waalre nog altijd een begrip. In zijn winkel (nu kantoorboekhandel Versmissen) gingen duizenden prentbriefkaarten met zijn eigen foto's over de toonbank. De prentbriefkaarten van Bijnen zijn vandaag de dag nog steeds zeer gewilde verzamelobjecten.

De Brabant-Collectie en het museum hebben de handen ineen geslagen om het werk van Jan Bijnen te tonen. Zoals Ton Bonouvrié, locoburgemeester te Waalre, het verwoordt in de bijbehorende tentoonstellingscatalogus: 'Elke foto is een tel uit onze geschiedenis, een momentopname van hoe het was en hoe het er toen aan toe ging in Waalre. Foto's zijn momenten, die niet meer terug te halen zijn. Daarom zijn ze zeker de moeite waard om kennis van te nemen en als historisch erfgoed te beschermen voor de toekomst.'

Naast het werk van Jan Bijnen is er aandacht voor zijn productiemethoden én zijn de eindresultaten van lokaal ontplooide initiatieven in relatie met zijn werk te zien. Als bezoeker krijgt u via de Buurtbank de gelegenheid in het museum plaatsen en/of personen die u herkent met eventuele bijbehorende verhalen vast te leggen. Wie weet, komen we er ook achter in welk dorp de markt op ‘De oudste foto van het Waalrese Marktveld’ zich bevindt!

Mocht u in het bezit zijn van beeldmateriaal van Bijnen en u bent bereid deze (tijdelijk) over te dragen aan de Brabant-Collectie, breng het dan langs bij Het Waalres Museum of meld het via brabant@uvt.nl. De Brabant-Collectie wil graag haar collectie uitbreiden.

De expositie 'WAALRE GEKIEKT - Jan Bijnen (1874-1959)' is te bezichtigen in Het Waalres Museum van 19 januari t/m 21 april 2014, op woensdag, zaterdag en zondag van 13.30 tot 17.00 uur.

NOOT VOOR DE PERS:

Voor meer informatie: 

• Emy Thorissen, conservator Brabant-Collectie 

        (013-4662865 of 06-14548794)

• Tony Vaessen, vrijwilliger Brabant-Collectie (0032-11646838)

• Theo van Dijk, Het Waalres Museum (040-2221434)