A.M. de Jong: auteur van de Merijntje Gijzen-reeks, maar ook van een klassieke strip

In 2025-2026 wordt gevierd dat de Brabantse streekromans over Merijntje Gijzen honderd jaar geleden voor het eerst verschenen. Auteur van deze zeer populaire reeks was de van origine West-Brabantse auteur A.M. de Jong (Nieuw-Vossemeer 1888-1943 Blaricum). De Jong is echter niet alleen bekend van Merijntje Gijzen. In de Brabant-Collectie bevinden zich ook zijn vooroorlogse stripboeken, uitgegeven door koffiemerk Van Nelle.

Bulletje en Boonestaak geldt als een klassieker uit de Nederlandse stripgeschiedenis. De reeks over deze twee kwajongens verscheen in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw, oorspronkelijk in de socialistische krant Het Volk. Bulletje en Boonestaak kan worden gezien als de belangrijkste Nederlandse bijdrage aan het internationale genre van de kwajongensstrip.

De voorstelling van beide helden werd gebruikt op de omslagen. A.M. de Jong en G. Van Raemdonck, De wereldreis van Bulletje en Boonestaak (Rotterdam 1928-1931).

Stripverhalen kennen veelal twee auteurs: de tekstschrijver en de tekenaar. Vaak is er bij het publiek meer aandacht voor de tekeningen. Sommigen denken zelfs dat strips geen vooropgezet plan hebben. Zonder scenario zijn het echter slechts onsamenhangende plaatjes en is er geen sprake van een stripverhaal. Er wordt in stripkringen vaak beweerd dat een goed verhaal minder geslaagde plaatjes kan redden, andersom kan dit niet: reeksen mooie plaatjes zijn een visuele brij als er geen onderlinge samenhang is. Daarin zijn strips vergelijkbaar met films, die ondenkbaar zijn zonder planning vooraf van scènes en dialogen.

In tekststrips is de wisselwerking tussen woord en beeld belangrijk. In: De wereldreis van Bulletje en Boonestaak, tweede deel (Rotterdam 1928-1931), p. 15, ill. 112B.

Tekenaar van Bulletje en Boonestaak was de Belg George van Raemdonck (1888-1968). Hij was getrouwd met Adriana Maria Denissen, een vrouw uit Bergen op Zoom. Ze woonden anderhalf decennium in Nederland, onder meer in Halsteren, van 1914 tot 1928.  De leeftijdgenoten De Jong en Van Raemdonck smeedden een hechte vriendschap, die onder meer gevoed werd door een gedeelde politieke, linkse overtuiging. 

De Van Nelle-boekjes bevatten niet louter onschuldige verhaaltjes. Van sommige werden de plaatjes gekuist, bijvoorbeeld afbeeldingen van naaktzwemmen. Ook waren er tekstuele aanpassingen. Ouders vonden de op kinderen gerichte verhalen opvoedkundig niet altijd geschikt, onder meer vanwege het gebruik van scheldwoorden en spreektaal door De Jong. Tevens was er sprake van veel leedvermaak en pestgedrag in de avonturen. De reeks was verder politiek getint met aandacht voor uitwassen als slavernij, racisme, kolonialisme en oorlog. Ook godsdienst werd kritisch belicht. De Jong en Van Raemdonck waren links georiënteerd en keerden zich in andere publicaties onder meer tegen het opkomend fascisme.

De avonturen van Bulletje en Boonestaak hebben een hoog slapstickgehalte. In: De wereldreis van Bulletje en Boonestaak , zesde deel (Rotterdam 1928-1931), p. 23, ill. 492A en B.

De lange reeks biedt sociaal engagement en geeft ook inzicht in de Nederlandse humorcultuur van het interbellum. Aan de nationale humorbeleving werd door de Brabander De Jong en zijn Vlaamse geestverwant Van Raemdonck met een zekere botheid iets licht ontregelends toegevoegd. Deze vroege klassieker is een waardevolle bijdrage aan de Nederlandse stripgeschiedenis.

De afbeeldingen zijn afkomstig uit de meerdelige oblong boekjes van het Rotterdamse koffie- en theebedrijf Van Nelle en zijn aanwezig bij de Brabant-Collectie, Tilburg University.

Het volledige artikel van Olivier Rieter is eerder gepubliceerd in het tijdschrift In Brabant, jg. 16, nr. 3 (september 2026), p. 6-12. Zie hier de pdf.