Persbericht | Fototentoonstelling 'Zien met hart en ogen: Martien Coppens (1908-1986)' in het Van Gogh Village Museum

Vanaf 22 maart kunnen bezoekers van het Van Gogh Village Museum in Nuenen weer genieten van een nieuwe wisseltentoonstelling. Deze foto-expositie is een co-productie met de Brabant-Collectie (Tilburg University). Deze keer duiken we in het werk en leven van de beroemde Brabantse fotograaf Martien Coppens (1908-1986). In 1922 startte hij met het fotograferen van het landschap, het leven en werken op het platteland en de mensen uit de Kempen en de Peel. Nooit eerder werd het werk van Coppens op deze manier geëxposeerd.

Martien Coppens

Coppens was de oudste zoon van een klompenmaker uit Lieshout. Na zijn studie opende Coppens in 1932 een portretatelier en fotozaak in Eindhoven. Hij dankt zijn bekendheid vooral aan zijn foto’s van Brabantse boerenkoppen, waarvoor hij veel verder ging dan enkel het maken van een portret. In beeldreeksen van twee tot soms wel tien foto’s van dezelfde persoon trachtte Coppens door te dringen tot “het wezenlijke in de mens …  de echtheid”. Coppens keek als fotograaf naar zijn onderwerpen met hart en ogen. 

Mieke van Gerwen. Helmond (Brouwhuis), 1933.
Foto: Martien Coppens. © Nederlands Fotomuseum, Rotterdam. Brabant-Collectie, Tilburg University. 

Boer Nard Vogels aan het maaien met handzeis. Eindhoven (omgeving Vlokhoven), circa 1935-1940.
Foto: Martien Coppens. © Nederlands Fotomuseum, Rotterdam. Brabant-Collectie, Tilburg University.

Hein Nieuwenhuizen. Son (Ekkersrijt), 1933. 
Foto: Martien Coppens. © Nederlands Fotomuseum, Rotterdam. Brabant-Collectie, Tilburg University.

Coppens en Van Gogh

Veertig jaar na het vertrek van Vincent van Gogh uit Nuenen startte Martien Coppens met fotograferen. De geselecteerde foto’s op deze tentoonstelling tonen een sterke verwantschap met de schilderijen, tekeningen en schetsen van Van Gogh. Coppens legde het boerenleven, de huisnijverheid en de mensen vast, zoals Van Gogh ze gezien zou kunnen hebben. 

Zien met hart en ogen

De expositie 'Zien met hart en ogen' is te bezoeken in het Van Gogh Village Museum van 22 maart tot en met 15 september 2025. Een bezoek aan de fototentoonstelling is inbegrepen bij een museumbezoek. Van Gogh Village Museum organiseert deze tijdelijke tentoonstelling in samenwerking met de Brabant-Collectie (Tilburg University) met Emy Thorissen als curator. Ben van Kemenade verzorgt de ruimtelijke en grafische vormgeving. Met dank aan Stichting Archief Martien Coppens en het Nederlands Fotomuseum Rotterdam.

Wisseltentoonstellingen in het Van Gogh Village Museum

In 2023 heropende het uitgebreide Van Gogh Village Museum. In de nieuwbouw is ruimte gecreëerd voor wisseltentoonstellingen. Zo exposeerden er al verschillende hedendaagse kunstenaars met werk geïnspireerd door Vincent van Gogh. Bezoekers kunnen elk jaar twee verschillende wisseltentoonstellingen verwachten.

In de pers verschenen artikelen in Brabant-Cultureel en De Nuenense Krant (p.3). Daarnaast bracht de Lokale Omroep Nuenen een film uit over de expositie met diverse interviews en zij toont een foto impressie van de opening op haar site. Zie ook de tentoonstellingstips van VisitBrabant.

Een onbekend architect, maar een aanzienlijk oeuvre

Omdat aan beroemde architecten vaak al één of meer monografieën zijn gewijd, is het interessanter om ook onbekendere bouwmeesters eens onder de loep te nemen. Want in iedere gemeente, groot of klein, staan opvallende gebouwen (woningen, maar net zo vaak kerken en gebouwen van instellingen), waarbij je je soms afvraagt wie er voor het ontwerp heeft getekend. Als je al hun namen op een rij zet, kom je tot een keur aan onbekende architecten. Het is daarom dat hier aandacht wordt besteed aan de monografie uit 2024 over architect en aannemer Jacques van Groenendael (1864-1932), van de hand van Mart J.M. Franken.

In het voorwoord verklaart Franken hoe hij tot dit onderwerp is gekomen. Veel van de informatie die in het boek is verwerkt, is bijeengebracht door Gerrit Louwe, die er vanwege een hersenbloeding zelf geen publicatie van kan maken. Wanneer je het leven van Jacques van Groenendael bestudeert, ontkom je er niet aan om de hele familie aan een nadere inspectie te onderwerpen. In het hoofdstuk waarin de levensloop wordt geschetst, worden de verschillende generaties over het voetlicht gebracht. Ook wordt hier duidelijk gemaakt dat toeschrijvingen van bepaalde bouwwerken aan ‘Van Groenendael’ soms (deels) onjuist zijn, wat mede wordt veroorzaakt door de overeenkomst van de voorletter J. (Jan, Jacques, Jean junior én Jean senior).

Jacques van Groenendael is geboren in het Limburgse Nunhem. De resultaten van zijn bouwwerkzaamheden staan verspreid over het hele land. Een groot deel van zijn carrière was hij ook actief als aannemer, onder andere bij religieuze bouwwerken van bekende architecten als Jan Stuyt, Joseph en ook Pierre Cuypers. Het kolossale grootseminarie Bovendonk in Hoeven (1903-1905, kerk 1922), een ontwerp van laatstgenoemde, is hiervan waarschijnlijk het meest in het oog springende voorbeeld. In het Bisdom Breda werd hiermee zijn naam gevestigd en dit deed hem waarschijnlijk besluiten zich in Breda te vestigen. Hier kreeg hij het grootste deel van zijn opdrachten.

Om zijn plaats binnen de Nederlandse architectuur te kunnen bepalen, is een hoofdstuk over de architectuurhistorische context aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw van belang. De neogotiek, zoals die met name tot uiting komt in de kerkenbouw, is voor Van Groenendael een belangrijk aanknopingspunt. Maar hij past ook andere stijlvormen toe, zo bewijzen een flink aantal voorbeelden die in de publicatie de revue passeren. Naast kerken komen ook ‘chalet’-villa’s, pastorieën, onderwijzerswoningen, scholen en kloosters - vooral in het bisdom Breda - aan bod. Boeiend is de uitstap naar zijn sociale woningbouwproject in de wijk Sint Anneke in Breda uit 1919. Het laatste hoofdstuk biedt een oeuvre-overzicht van 107 projecten waarbij Van Groenendael als architect betrokken was (of zijn naam genoemd is). Het boek wordt afgesloten met een degelijk personen- en plaatsnamenregister. 

Mede door het vele beeldmateriaal (bouwtekeningen, oude en nieuwe foto’s) is een heel levendig boek tot stand gekomen, waarin we een goed beeld krijgen van een architect die misschien met naam niet zo bekend is, maar wiens (ook vele Brabantse) bouwwerken tot op de dag van vandaag aansprekend en beeldbepalend zijn.

Het boek bevindt zich in de open opstelling van de Brabant-Collectie (nivo 0) en heeft de signatuur BRA J3 FRAN 2024

Deelname Night University 2025 ‘Het bovennatuurlijke en andere curiosa’

Donderdagavond 15 mei jl. vond Night University, het jaarlijkse campus- en wetenschapsfestival, plaats. Als thema voor de rondleiding in de Library was gekozen voor het bovennatuurlijke. De universiteitsbibliotheek en Brabant-Collectie stonden geheel in dit teken.

Night University 2025 met het Library gebouw (uiterst rechts).
(Foto: Night University, Tilburg University)

Buiten de Library, aan de voet van trap, nodigden medewerkers van Library Support in speciale outfits passanten uit deel te nemen aan een tour door het gebouw. Bezoekers werden vervolgens meegenomen door het depot van de universiteitsbibliotheek. Daar gaf Andrew Cartwright een voordracht met muziek.

Andrew Cartwright in het depot.
(Foto: Frank van Oirschot, Tilburg University)

Na deze performance kon iedereen bij de Brabant-Collectie een blik werpen op de mini-expositie Kinderboeken ‘between the Exceptional and the Everyday’. In de raadpleegruimte verwelkomde bibliothecaris Pia van Kroonenburgh de verschillende groepen met een keur aan bijzondere materialen passend bij het bovennatuurlijke.

Pia van Kroonenburgh met een groep in de raadpleegruimte,
op de voorgrond de mini-expositie met kinderboeken.
(Foto: Frank van Oirschot, Tilburg University)

Daarbij sprak het uit het Latijn vertaalde werk van de Zwitserse theoloog Ludwig Lavater (1527-1586) het publiek bijzonder aan. Hierin wordt een nuchtere analyse gegeven van het verschijnsel van spokerij en spoken. Op grond van de bijbel, kerkvaders, historieschrijvers en gegevens van tijdgenoten werd aangetoond dat ook spoken en geesten het werk van God zijn. 

Frontispiece en titelpagina.
Lavater, Ludwig, Ludovicus Lavaterus van de spooken, nagt-geesten, en andere diergelijke verschijningen : verdeelt in drie deelen, met bewijs, I. Dat ’er spooken zijn. II. Wat de spooken zijn. III. Waerom God toelaet dat sy verschijnen ,Tot Gorinchem : By Paulus Vink, 1681

Deze eigentijdse publicaties over spokerijen in Brabant gaven hierop een visuele aanvulling.

Voorbeelden van bloedwonderen en mirakelen van allerlei aard illustreerden het geheel. Zo waren er bijvoorbeeld prentjes ter herinnering aan de Bloedmirakelen van Boxtel en Boxmeer te zien. Ook prentbriefkaarten van wonderbomen in Handel en Heeze en wonderdokter Colson uit Ginneken werden getoond. De kruisboom uit Heeze zou naar verluidt verlichting kunnen bieden bij kiespijn. Heilige bomen op bedevaartvaantjes met de kapellen van O.L. Vrouw van de Heilige Eik te Oirschot en O.L. Vrouw ter Linde in Uden vulden dit aan. Ook werd er curiosa getoond aan de hand van talrijke objecten te kust en te keur qua materialiteit, een bijzonder rozenportret en de oudste Brabantse kaart.

Door de pro-Palestina demonstratie en bezetting van Dante Building eindigde het programma eerder dan verwacht. Het was een zeer geslaagde avond, waarop tien groepen met in totaal circa 100 bezoekers van 8 tot 80 jaar oud zijn rondgeleid. De reacties waren zonder uitzondering positief en enthousiast. Een initiatief dat in de toekomst zeker voor herhaling vatbaar is.