De Heilig Bloedprocessie in Boxtel

In onder andere Boxtel en Boxmeer vindt jaarlijks de Bloedprocessie oftewel Heilige Bloedviering plaats. Deze traditie wordt momenteel weer in volle glorie gevierd. De bloedprocessie in Boxtel, daterend van vóór 1380, wordt dit weekend op Drievuldigheidszondag gehouden. Op 22 mei om 15.00 uur trekken zo'n 500 figuranten in historische kostuums door Boxtel als eerbetoon aan het Heilig Bloedwonder.

Gedachtenisprentje Miraculeus H. Bloed van Boxtel, XIVde eeuw
  met twee engelen en het altaardoek (corporale)
op de achterzijde korte historie van Mirakel en aflaatgebed
tekening Aug.van Os
driekleurendruk, 6.5 x 11 cm
Boxtel: J.P. Tielen, 1924
 ML / 131.33.1 Boxt (1)

Het Bloedmirakel van Boxtel ontstond uit het voorval dat priester Eligius van den Aker midden 14e eeuw per ongeluk de kelk met geconsacreerde wijn omstootte op de altaardwaal en het corporale op het Driekoningenaltaar van de Sint-Petruskerk te Boxtel. De vlekken bleken bloedvlekken te zijn. De priester probeerde deze uit te wassen bij de nabijgelegen Boxtelse Watermolen. Hij verborg de doeken jarenlang en onthulde zijn geheim pas op zijn sterfbed. Deze drie traditionele elementen (Eligius bij het altaar, het uitwassen en Eligius op zijn sterfbed) zijn hieronder te zien op het gedachtenisprentje.

Gedachtenisprentje Mirakel H. Bloed Boxtel XIVe eeuw 
op de achterzijde korte historie van H. Bloed en aflaatgebed
autotypie, gekleurd, 9.8 x 6.8 cm
Utrecht: Steenberg, 25 mei 1924
 ML / 131.33.1 Boxt (2)

Op onderstaand bedevaartvaantje zijn twee van de drie traditionele elementen te zien. Daarnaast zijn aan de linkerzijde drie medaillons afgebeeld: het altaardoek met de bloedvlekken, de Petruskerk en het wapen van Boxtel.

Bedevaartvaantje Miraculeus H. Bloed te Boxtel 14e eeuw
cliché Verhees, tekening H. van Amelsvoort
kleurendruk, 27 x 36 cm
Boxtel: Firma Wilhelm van Eupen, 1924
 ML / 131.34.1 Boxt (3)

Eenmaal per jaar werden de doeken aan het volk getoond. Zo werd Boxtel al vroeg een bedevaartsplaats. De bedevaartgangers bezochten ook een heilige put op de plek waar de priester de doeken zou hebben gewassen. Deze put is verdwenen toen de loop van de Dommel door de protestantse overheid verlegd werd. Bedevaartgangers uit de omgeving van Tilburg bleven echter nog tot in de 20e eeuw veel waarde hechten aan het water van de Dommel en vulden hier - net als in Lourdes - flesjes om van de heilzame werking van het water te profiteren. 

In de pelgrimage naar Boxtel kwam verandering toen de Heilig Bloeddoeken na de Vrede van Münster (1648) tijdens de protestantse overheersing naar het katholieke Antwerpen en later, in 1652, naar Hoogstraten (België) zijn gebracht. De echte processie verdween, maar een verering voor het Heilige Bloedwonder bleef bestaan. 

Cort verhael van het miraculeus H. Bloedt ons liefs heeren Jesu Christi het welck sich eertydts verthoont heeft tot Boxtel in 't omstooten van den geconsacreerden kelck in het H. Sacrificie der Misse, nu hondert jaeren berustende tot Hooghstraeten, 
T'Antwerpen: by Alexander Everaerts, 1752
 TRE C 2153 

Vanaf tweede helft 19e eeuw werd getracht de doeken terug te krijgen. Pas in 1924 keert één doek, het corporale, terug naar Boxtel. Vanaf dat jaar wordt deze weer in de jaarlijkse processie meegedragen. Dit gegeven was aanleiding voor de uitgave van veel devotionalia. In 1924-1925 werd zelfs een processiepark aangelegd, het Heilig Bloedpark. Na de oorlog voerde de processie niet meer door het park, maar door het centrum van het dorp. Ook het Heilig Sacrament (een geconsacreerde hostie in een monstrans) mocht meegedragen worden in deze huldestoet.
In 1949 vernieuwde Tilburger Lucas van Hoek de opzet van de processie. De stoet voor het Heilig Bloed bestond vanaf dat jaar uit vijf delen: een openingsgroep, een bijbelse groep, een liturgische groep, een historische groep en een Mariagroep. In 1949 en 1952 vond daarnaast in de open lucht een Heilig Bloedspel plaats.
Vorig jaar is de Heilig Bloedprocessie in Boxtel op de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland geplaatst.

Affiche van de Heilig Bloedprocessie
boekdruk, 55.5 x 41.8 cm
Boxtel: Firma J.P. Tielen, 1960
ML / 131.35.1 Boxt (1)