Het Brabants Kasteel

Het tijdschrift met deze titel is uniek voor Nederland, want Noord-Brabant is de enige provincie met een ‘specialistisch tijdschrift op kastelengebied’, zo vertelt ons de vereniging Vrienden van Brabantse Kastelen op haar website. Ze streeft ernaar driemaal per jaar een nummer te laten verschijnen. In 2021 zijn we toe aan jaargang 42. In het tijdschrift is verenigingsnieuws opgenomen en worden actuele ontwikkelingen rond Brabantse kastelen beschreven. De hoofdmoot beslaat echter wetenschappelijk verantwoorde artikelen over kastelen, ook in het gebied dat vroeger tot het hertogdom Brabant behoorde. Uiteraard staan de bouw- en bewoningsgeschiedenis van een kasteel vaak centraal in het gepubliceerde onderzoek. Hierbij passeren veel namen met een lokale betekenis de revue, maar het kan ook zijn dat de kasteelheer meer grond in eigendom heeft en verhalen over verschillende kastelen aan elkaar geknoopt kunnen worden. Auteurs koppelen deze informatie aan toponymie, cartografische documenten uit uiteenlopende tijden, kadastergegevens en topografische tekeningen en verwerken dit alles in leesbare artikelen die echt niet alleen interessant zijn voor ‘kasteelfreaks’.

In het jongste nummer gaat ir. Jan Timmers op zoek naar het oudste kasteel van (Aarle-)Rixtel. De historische context gaat terug tot in de twaalfde eeuw; eigenaren en familierelaties (van de Van Rixtels) worden nauwgezet uit de doeken gedaan. De werkelijke positie van de – verdwenen – kerk van Rixtel is een belangrijk aspect van de geschiedenis van het kasteel. Wat opvalt is de verhoogde ligging van de kerk en een hoeve. Deze ligging wordt in het begin van de negentiende eeuw nog door Stephanus Hanewinckel opgemerkt. Ook het artikel van Peter Seinen en Guus Braun gaat over bouwgeschiedenis. In dit geval betreft het kasteel Heeze en wel de periode tussen 1300 en 1662. Dit laatste jaar staat voor de rigoureuze verbouwing die architect Pieter Post toen in gang zette. De oorspronkelijke plannen zouden niets heel hebben gelaten van het oude kasteel, maar (gelukkig) vond een groot deel van de verbouwing, door geldgebrek bij de opdrachtgever, geen doorgang. Exacte projectie van oude tekeningen op de huidige situatie en bouwhistorisch- en bronnenonderzoek worden gecombineerd met archeologische waarnemingen. Dat de auteurs geen absoluut verhaal wensen te presenteren, bewijst de laatste zin van hun artikel: ‘Het beste dat we kunnen bieden is de meest logische interpretatie van de gegevens die we hebben en die moeten met reserve worden benaderd’. En zo hoort het met onderzoek, omdat het altijd weer anders kan worden, te zijn.

De Brabant-Collectie herbergt ook veel documentatie over Brabantse kastelen, in woord (boeken en tijdschriftartikelen) en beeld. Je kunt dit natuurlijk raadplegen via BCfinder, maar je kunt ook – op afspraak via brabant@tilburguniversity.edu – een bezoek brengen aan de collecties.

Mini-expositie 'Made in Brabant: bijzondere banden en boeken'

Op 6 november jl. vond het Festival ‘Boeken in Brabant’ van de Stichting De Brabantse Hoeders in de LocHal in Tilburg plaats: een drukbezocht evenement voor jong en oud. Het thema ‘Boeken in Brabant’ vormde een goede aanleiding om juist eens het in Brabant met de hand gebonden en industrieel vervaardigde boek in de schijnwerpers te zetten. Niet de inhoud van het boek, maar de uiterlijke vorm - de boekband dus - staat centraal.

Cover tentoonstellingscatalogus

Bij de mini-exposite Made in Brabant: bijzondere banden en boeken in de Universiteitsbibliotheek Tilburg is een gelijknamige catalogus verschenen. Hierin wordt de ontwikkeling van de Brabantse boekband ‘met zevenmijlslaarzen’ in woord en beeld gebracht. Uit alle erfgoedcollecties in de universiteitsbibliotheek is geput: o.a. uit de kloostercollecties, de kinderboekencollectie Buijnsters-Smets en de voormalige wetenschappelijke bibliotheek van het Provinciaal Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant, nu de Brabant-Collectie genaamd.

Centraal in de expositie staan de handboekbanden uit de Middeleeuwen tot en met de eenentwintigste eeuw, net als de fraaie sierpapieren omslagen uit de zeventiende tot de twintigste eeuw. De opkomst van de uitgeversband wordt getoond, evenals de machinaal vervaardigde boekbanden met als hoogtepunt de prachtige Art Nouveau en Art Deco banden. Verder is er speciale aandacht voor negentiende- en twintigste-eeuwse kinderboeken, en ook voor enkele bijzondere uitgaven en private presses tussen 1930-2000. De Brabantse drukkers, schrijvers en kunstenaars passeren eveneens de revue. 

Wat de opbouw van de tentoonstelling betreft, die is zoveel mogelijk chronologisch gehouden. De insteek is van meet af aan Brabants geweest, maar dat bleek helaas niet in alle gevallen mogelijk. Met betrekking tot de materialiteit van het boek gaat het niet altijd om Brabantse boeken of banden, maar deze zijn wel degelijk afkomstig uit Brabantse verzamelingen. Soms is het boek niet in het huidige Noord-Brabant gedrukt, maar in het Hertogdom Brabant. Of heeft het alleen maar een Brabants onderwerp. Kijk met verwondering naar deze ‘schone slaapsters’ uit de magazijnen van de Brabant-Collectie en Universiteitsbibliotheek Tilburg.

Lees artikelen in de pers in In Brabant, Brabant Cultureel, Stadsnieuws en Devotionalia. 

Locatie: Universiteitsbibliotheek Tilburg op niveau 0 (handboekbanden) en 1 (uitgeversbanden).

Te zien: t/m 21 februari 2022. 

Catalogus gratis verkrijgbaar bij de balies.

Lotus: Jermain de Rozario, van vuilnisman tot sterrenchef

Eind juli verscheen een boek over de opmerkelijke carrière van Jermaine de Rozario uit Helmond. Jermaine, afkomstig uit een groot gezin, stopte op zijn 15de met school, ging het huis uit en had veel verschillende baantjes. Hij leidde een zwervend bestaan, kreeg verkeerde vrienden, kwam op illegale feesten, raakte aan de drugs en kreeg hoge schulden. Vier jaar later krijgt hij er genoeg van, stopt met de drugs, gaat op zichzelf wonen en vindt een baan als vuilnisman. Dit houdt hij een jaar vol. Dan kiest hij voor de horeca, met aanvankelijk diverse baantjes in de bediening. Dan komt hij, via een baan als eerstejaars leerling kok en zelfstandig werkende kok bij ‘t Parlement in Helmond, terecht bij Soenil Bahadoer van De Lindehof in Nuenen. Daar heeft hij het zwaar, maar hij leert er wel de kneepjes van het vak. Na als chef-kok bij ’t Parlement in Helmond en als chef de partie bij De Lindehof in Nuenen gewerkt te hebben, opent hij in 2016 met hulp van een investeerder zijn eigen restaurant De Rozario in Helmond. In het boek vertelt hij niet alleen over zijn successen en angsten, maar ook over zijn harde regime in de keuken, de vervelende gasten en de manier waarop zijn gerechten tot stand komen. De Rozario kookt met zijn hart en op zijn gevoel. Regels lapt hij aan zijn laars.

Vindplaats: BRA H3 HOFF 2021

Vrijheid en Verwarring: kloosterleven in de jaren zestig

MUSEUM KRONA, UDEN 

6 november 2021 t/m 15 mei 2022

Ruim zestig jaar geleden begon het decennium dat het religieuze leven in Brabant grondig zou veranderen. Van binnenuit (Vaticanum II) en van buitenaf kwam een ongekende vernieuwingsbeweging opgang. De expositie Vrijheid en Verwarring verbeeldt de drastische omwenteling in de kerk, en in de kloosters in het bijzonder, gedurende dit bewogen decennium. Vrijheid en Verwarring is tot stand gekomen dankzij een samenwerking van Museum Krona met de Brabant-Collectie (Tilburg University) en Berne Media.

In korte tijd werd het (bijna) monopolie van de reguliere geestelijkheid op zorg en onderwijs opgegeven en veranderde de visie op de missie radicaal. Contemplatieve vrouwenkloosters openden de poorten en lieten de tralies in de bezoekkamers verwijderen. Gehoorzaamheid wordt ingeruild voor eigen verantwoordelijkheid, de hiërarchische kerk maakt plaats voor een kerk van de armen. Deze ontwikkelingen krijgen een expliciete vertaling in het habijt, dat aan de tijd wordt aangepast of zelfs geheel wordt afgelegd.  De veranderingen werden door sommigen met vreugde ontvangen, anderen vonden het te snel gaan. Maar voor velen in de buitenwereld gingen de omwentelingen achter de kloostermuren nog niet snel genoeg. Het resulteerde naar het einde van het decennium toe in verwarring, verdeeldheid en verdriet. Massale uittredingen gingen gepaard met een moeizaam proces van heroriëntatie.

Verdeeld over tien luiken en met uniek bronmateriaal wordt getoond hoe snel en dramatisch deze revolutie zich voltrok. Een revolutie die bepalend zou blijken te zijn voor de topografie van de kloosters en situatie binnen de gemeenschappen anno 2021. De expositie sluit daarmee nauw aan bij het ‘Jaar van kloosterleven 2021 in Brabant’.

De Clarissen van Megen 1961.
Foto door Guus Bekooy, collectie Museum Krona

GRUTS: Twintigers nu en toen

Popmuziek en hippies, demonstraties en bezettingen: het waren de jongere generaties die nadrukkelijk hun stempel op de jaren zestig hebben gedrukt.  Hoe hebben de twintigers van toen die tijd ervaren en hoe kijken de twintigers van nu terug op de ‘sixties’? Deze vraag heeft Museum Krona voorgelegd aan vier studenten die deelnemen aan GRUTS, een programma van de provincie Noord-Brabant waarin studenten (mbo, hbo en wo) betrokken worden om mee te denken over vraagstukken m.b.t. erfgoed om zo een verbinding te maken tussen erfgoed en de eigen generatie. Voor de expositie ontwikkelen de studenten ‘Jouw Kloosup’. Met deze webapp kan de gebruiker zijn of haar kloosterlogo samenstellen door antwoorden te geven op vragen en ‘challenges’ aan te gaan. In deze ‘challlenges’ worden de waarden van het kloosterleven verbonden met trends die relevant zijn voor jongeren (care (zorg)), footprint (duurzaamheid/groen), mind (meditatie) en bubble (groep, gemeenschap). Tevens wordt een kritische parallel getrokken tussen de verzuiling – ontzuiling toen en de nieuwe ‘verzuiling’ via social communities nu. 

Publicatie

Ter gelegenheid van de expositie verschijnt een publicatie uitgegeven door Berne Media, met bijdragen van kloosterlingen en deskundigen en uniek beeldmateriaal uit de collecties van Museum Krona en de Brabant-Collectie (Tilburg University) e.a.

Partners

Het project is een samenwerking tussen Berne Media (Abdij van Berne), Brabant-Collectie (Tilburg University), Museum Krona en de Provincie Noord-Brabant.

Met medewerking van: Katholiek Documentatie Centrum, Nijmegen; Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven Sint-Agatha; Landpark Assisi, Biezenmortel; Regina Coeli, Vught; andere orden en congregaties.