Recent verscheen het 73ste jaarboek (2020) van de Geschied- en Oudheidkundige Kring van Stad en Land van Breda ‘De Oranjeboom’. Voor Breda-watchers bijna een must, maar ook voor degenen die algemener geïnteresseerd zijn, is er in het jaarboek weer een rijke schakering aan lezenswaardige artikelen te vinden. Het aanbod in dit jaarboek waaiert uit van toerisme naar Kwatta, van (kunst)onderwijs naar carnaval, en van stedenbouw naar militaire muziek. Vijftien boeiende artikelen, veelal gebaseerd op nieuw onderzoek en voor degene die meer wil weten, goed onderbouwd met noten. Het jaarboek wordt gekenmerkt door een rustige vormgeving en de bijdragen zijn geïllustreerd met vaak onbekende afbeeldingen. Zonder de andere bijdragen te kort te willen doen, lichten we er hier een aantal uit.
Dat Kwatta veel meer was dan alleen de cacao- en chocoladefabriek bewijst het artikel over het triptiekschrijn (’n drieluik) dat ten geschenke werd gegeven aan directeur Van Iersel bij zijn 25-jarig werkjubileum. In een goed opgebouwd verhaal wordt uit de doeken gedaan hoe de ontwikkeling van het bedrijf in 1930 tot uitdrukking komt in een fraai stuk edelsmeedkunst. Internationale groei enerzijds en discussies over werknemersbelangen anderzijds resulteerden in een beeldtaal waarin de nadruk ligt op katholieke barmhartigheid. Een heel andere invalshoek over ditzelfde bedrijf Kwatta, komt naar voren in de bijdrage over de door de nazi’s beoogde verdrijving van joden uit het bedrijfsleven en de gevolgen daarvan voor de Bredase fabriek. De joodse familie Stokvis had een meerderheidsbelang in het bedrijf dat ook een vestiging had in Keulen. Onder leiding van directeur Van Iersel werden tijdens de oorlogsjaren zo goed en zo kwaad de nodige hindernissen genomen, maar de fabriek is de oorlog uiteindelijk ongeschonden doorgekomen.
Het leven van Louis de Morée (1882-1966) en zijn belang voor de muziek in Breda (en ’s-Hertogenbosch) zijn helder op een rij gezet. Dat zijn naam ook terugkeert in de bijdragen in dit jaarboek over het toerisme en carnaval zegt genoeg over het belang van deze kapelmeester/dirigent/componist.
Bijzonder en boeiend is de bijdrage over de geschiedenis van het onderwijs aan woonwagenkinderen in West-Brabant. Bijzonder en boeiend, omdat naar dit onderwerp weinig onderzoek is gedaan. Vóór de woonwagenwet van 1918 was er geen schoolplicht voor kinderen van woonwagenbewoners. Met het inrichten van een standplaats voor woonwagens door elke gemeente kwam ook de verplichting voor woonwagenbewoners om hun kinderen onderwijs te laten volgen. Uiteindelijk resulteerde dit in integratie van de woonwagenkinderen in regulier onderwijs.
Dat in de periode 1917-1939 in Breda geen straatcarnaval is gevierd, is voor velen waarschijnlijk onbekend. De motieven die tot dit besluit leidden en het krachtenspel in de gemeenteraad en bij met name katholieke verenigingen geven een interessant inkijkje in het Breda van het interbellum. Het vertrek van burgemeester Van Sonsbeeck in 1936 zorgde voor een tegenbeweging, maar het duurde nog tot 1939 eer er weer een optocht gehouden werd. En dan nog zonder scholieren van het katholiek en protestant onderwijs langs de kant, want die kregen geen vrij.
Hier moeten ook nog de bijdragen over het onderwijs in de heerlijkheid Hooge en Lage Zwaluwe (inclusief biografische notities over de schoolmeesters) en de geschiedenis rond het eerste orgel in de protestantse kerk van Hooge en Lage Zwaluwe worden genoemd. Want het is in ‘De Oranjeboom’ niet alleen Breda wat de klok slaat.
Op de website van ‘De Oranjeboom’ wordt uitgebreid stilgestaan bij de presentatie van dit jaarboek en geven enkele auteurs in beeld en geluid een korte toelichting op hun bijdrage.
Vindplaats: BRA Y ORAN 73
Geen opmerkingen:
Een reactie posten