Toogdag Belgisch-Nederlands Boekbandengenootschap

Op vrijdag 12 juni jl. organiseerde conservator Emy Thorissen in samenwerking met het bestuur van het Belgisch-Nederlands Boekbandengenootschap een mini-symposium rond het thema ‘Boekbanden in de Universiteitsbibliotheek Tilburg’. Dit genootschap heeft tot doel de studie van de boekband te bevorderen. Met zijn activiteiten wil het duidelijk maken wat het belang is van onderzoek naar boekbanden, zowel voor de boekgeschiedenis in het algemeen als voor verschillende andere disciplines. 

Na het welkomstwoord van Noël Geirnaert, voorzitter van het Boekbandengenootschap, begonnen de presentaties. Vanuit verschillende invalshoeken werden de Tilburgse oude en bijzondere collecties belicht. De Universiteit van Tilburg is een jonge universiteit, opgericht in 1927 als de Roomsch Katholieke Handelshoogeschool. Emy Thorissen vertelde over de ontstaansgeschiedenis van maar liefst drie collecties. Aan bod kwamen die van de Theologische Faculteit en die van de Brabant-Collectie. Deze bevatten meer dan 51.000 oude drukken, circa 75 middeleeuwse handschriften, 140 incunabelen en honderden post-incunabelen. De oorsprong van deze schatten ligt in het voormalige Grootseminarie Haaren, de Minderbroeders-Kapucijnen en het Provinciaal Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen Noord-Brabant uit ‘s-Hertogenbosch. Maar ook de onlangs verworven verzameling kinderboeken Buijnsters-Smets passeerde de revue. Highlights van deze mooie handboekbanden werden getoond: van laatmiddeleeuwse tot twintigste-eeuwse banden afkomstig uit diverse landen. Tevens was er speciale aandacht voor de in Brabant vervaardigde handgebonden boeken zoals ruit- en paneelstempelbanden en prijsbanden.

Volgens Robert Arpots (conservator UB Nijmegen) hebben vorm en inhoud van een boek vaak niets met elkaar te maken. De boeken zijn uiteraard beschreven in de catalogus, maar de boekbanden zelf worden niet ontsloten. Sinds 2009 worden zestiende-eeuwse rol- en plaatstempelbanden van de UB Nijmegen in de Einbanddatenbank (EBDB) ingevoerd.  De EBDB bevat momenteel meer dan 75.000 beschrijvingen van plaat-, rolstempels en losse stempels. Arpots probeerde de rollen of plaatstempels van vier banden uit de UB Tilburg te koppelen aan een binder, locatie en periode waarin de boekband gemaakt is. Soms staan de initialen van de eerste eigenaar en/of de binder of het vervaardigingsjaar op de boekband vermeld. De herkomst van het boek kan soms ook uitsluitsel geven.

Na de presentaties volgde een workshop, waarbij volop gelegenheid was een selectie van bijzondere uitgevers- en handboekbanden te bekijken, aan te raken en te bespreken. Jan Storm van Leeuwen (voormalig conservator Boekbandencollectie van de Koninklijk Bibliotheek te Den Haag) gaf een toelichting bij de zes tafels.

Hieronder volgt een beeldverslag:

Laat Middeleeuwse Nederlandse paneelstempelbanden:

Duitse Renaissancebanden - 16e eeuwse rol- en plaatstempelbanden:

Aan de hand van wrijfsels van deze banden kunnen de binderijen beter herkend worden.

Bijzondere materialen & technieken:

Sier- en brokaatpapieren banden:

Uitgeversbanden (na 1830):

Fraaie kinderboekbanden uit de collectie Buijnsters-Smets:

Tijdens het middagvullende programma werden veel vragen gesteld en onderling levendig gediscussieerd. Na afloop van de workshop werd een tijdlang nagepraat.

Speciaal voor deze toogdag is een bescheiden expositie ingericht in de vitrines op niveau 1 en 0 van de universiteitsbibliotheek. De tentoonstelling is nog te zien t/m vrijdag 24 juli.