Curiosa van het Slagveld van Waterloo

Vandaag is het 200 jaar geleden dat de veldslag bij Waterloo plaatsvond. De herdenking wordt dit weekend groots gevierd. 

In een verzameling van nog niet-ingewerkt materiaal bevindt zich een omslag met daarin onder andere de volgende tekst: 

Curiosa gevonden op het Slagveld van Waterloo met eene door A. Martini van Geffen eigenhandig geschreven Memorie d.d. 25 Aug. 1821.

Eén van deze curiositeiten bestaat uit vier met bloed doordrenkte geraniumblaadjes, afkomstig van het slagveld. 

Met bloed gedrenkte geraniumblaadjes, kort na den 18 juni 1815 geplukt in de Kweekerij van de hoeve Goumont (onder Waterloo).

Jhr. Antoni Martini, heer van Geffen (1791-1869) was - opgeleid als militair - in zijn werkzame leven controleur en inspecteur van de Belastingen. Van 1829 tot 1849  was hij lid van de Provinciale Staten in Noord-Brabant. Ook was hij medebestuurder en meerdere keren voorzitter van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant. Hij woonde op landgoed Piacenza in Vught. Onderaan de handgeschreven toelichting meldt hij dat hij het "niet ondienstig voor het nageslagt vond, vooral bij verloop van tijden, om deze kleine memorie tot opheldering bij deze voorwerpen te voegen". Uit de memorie wordt duidelijk dat Martini van Geffen zich uit nieuwsgierigheid kort na de, voor ons land zo belangrijke, Slag van Waterloo met enige vrienden naar die omgeving heeft begeven. Bij deze gelegenheid raapte hij eigenhandig de volgende voorwerpen op:

1. Een alphabetisch naam op appel boek, van Engelsche soldaten.

2. Een Livret van een Fransch Soldaat

3. Een fragment met anecdotes, gedruckt in de Franschen taal.

4. Een Brevet van het Legioen van Eer.

5. Een Cartets kogel geheel met bloed geverft

6. Op de Broegerij van de afgebrande Ferme Goumont waar men bezig was de menigte lijken te verbranden een geweerkogel dien het hoofd doorboorde van een Nassaus Grenadier welke den eersten over de bres der ringmuur sprong, en daar den doot vond.

7. En eindelijk drie blaatjes roze geraniums met bloet bevlekt, geplukt op de voornoemde plaats, staande met eene menigte andere bloemen gedeeltelijk noch op rijen in potten meest vervult met gronnen bloet. 

De voorwerpen bij nummer 1, 2, 3 en 7 zijn nog in de omslag met de Memorie van Martini van Geffen aanwezig. De nummers 4, 5 en 6 ontbreken echter. 

Dat er ook door de Nederlanden flink gevochten is bij de Slag van Waterloo is te lezen in J. Scharp, Gedenkzuil van den Nederlandschen krijgsroem in junij MDCCCXV, 's-Gravenhage, 1816 (vindplaats: TRE 30 D 7). Onderstaande afbeelding toont hoe de prins van Oranje - nog voor zijn verwonding - de troepen aanvoert.

Z.K.H. de Prins van Oranje de Nederlandsche troepen op den vijand aanvoerende
Getekend door M.I. van Bree en gegraveerd door R. Vinkeles
Gravure, ca. 1816
Vindplaats: TRE 30 D 7  

In de 19e eeuw was 18 juni een nationale feestdag, Waterloodag. Men vierde het feit dat Napoleon was verslagen en dat er een definitief einde aan de Franse bezetting was gekomen. Het sterkst leefde dit feest van de bevrijding in het zuiden van de Nederlanden. Pas in 1940 houdt deze feestdag op te bestaan. Het volgende gedichtje voor de Nederlandse jeugd in een uitgeversbandje van M. Westerman & Zoon uit de kinderboekencollectie Buijnsters-Smets herdenkt deze dag van de overwinning.

FREDERIK 

den 18 junij te Waterloo

Hoe klopt mij hier het dankbaar hart,

En jaagt mij ’t bloed door de adren!

Hier heeft de moed ’t geweld getart,

Op ’t voetspoor onzer vadren,

Hier, hier verkreeg op ’t veld van eer, 

Mijn Vaderland zijn luister weêr

Geheiligd door het dierbaar bloed,

Uit Nassaus wond gevloten

Zal hier, bij d’aanblik, ieders moed,

In ’t heldenhart vergrooten –

Ja, hier wordt ieder man een held, 

Die de overheersching perken stelt.

Ja, eeuwig heilig blijft dees grond, 

Den echten Nederlander,

Waar moed met trouw te zamen stond,

Onwinbaar door elkander. 

Wel hem, die nooit, in lief of leed,

Deez’ onvergeetbren dag vergeet!

Frederik den 18 junij te Waterloo
Gravure, ingekleurd, [ca. 1831]
Vindplaats: KBSK 001 A 22

Bovenstaande prent toont het monument van de Leeuw van Waterloo (La Butte du Lion). Deze berg van ca. 45 meter hoogte met daarop de reusachtige leeuw die naar het overwonnen Frankrijk kijkt, is door koning Willem I opgericht op de plek waar zijn zoon, de prins van Oranje, in de strijd een schouderwond opliep. De beeltenis van dit monument op een door België geslagen herdenkingsmunt van de Slag bij Waterloo viel recent bij Frankrijk niet in goede aarde, zoals te lezen is in de column van Theo Cuijpers in het juni-nummer van het tijdschrift In Brabant.