Aan de grote schoonmaak

"Er komt een ogenblik, dat het vuil en stof, de rook en de rommel zich zó overtuigend manifesteren in onze huizen, dat we plotseling weten zo kan het geen twee dagen langer". Zo stelt Anne H. Mulder in Schoonmaak en stofbestrijding (Amsterdam,1953). Hoog tijd voor de binnenhuisrevolutie die zich met de regelmaat van de seizoenen herhaalt: de grote schoonmaak.

In de periode half maart tot half april zette men vroeger het hele huis op zijn kop voor de voorjaarsschoonmaak. Deze megaklus behelsde meerdere dagen tot 1 à 2 weken. Mulder heeft het zelfs over een duur van zes weken. Dat dit werk seizoensgebonden was, heeft te maken met het doven van de kachels. Dit was het sein voor de vrouwen om te starten met deze vaak zware klus.

Herinneringen aan een grote schoonmaak op een Brabantse boerderij beschrijft An Vermetten-Hoevenaars in 2006 in het tijdschrift De Mulder (jrg. 27, 2006, nr. 100, p. 4-13). Van de zolder tot de kelder vertelt zij hoe elk vertrek werd aangepakt. De schoonmaak van de beste kamer, de zogenaamde 'goei kamer', verliep bijvoorbeeld als volgt. Men haalde alles van de muren en maakte dat schoon. Stoelen en tafels werden in de boenwas gezet. Vloerkleden en matten werden uitgeklopt. Kussens en dekens uit de bedstee werden buiten gelegd c.q. gehangen, lakens en slopen werden gewassen. Stro van kafzakken uit de bedstee werd vervangen, het houtwerk werd afgeschrobd, muren werden opnieuw gekalkt of behangen. De nette kleren werden gelucht, het servies- en glaswerk werd afgewassen en de kastwas werd gedaan. Dit betekende dat alles uit de linnenkast met de hand gewassen en gestreken werd. Maandag was overigens de vaste wasdag. Zondag werd de was vaak al met soda in de week gezet. Het wassen bestond uit opkoken, stampen en boenen op het wasbord. Daarna volgden het spoelen, wringen, drogen en op de bleek leggen.
Al met al was er dan nog maar één vertrek van de boerderij gedaan. In het najaar werd de schoonmaak vaak nog eens dunnetjes overgedaan.

Vrouw aan wastobbe
Prentbriefkaart
Uitg. N.V.Luxe papierwarenhandel v.h. Roukes & Erhart, Baarn
Vindplaats: ML / 243 (1)

Noordbrabantsch dorpsleven: vrouwen bezig op de bleek
Prentbriefkaart
Uitg. Weenenk & Snel, Den Haag, circa 1913
Vindplaats: ML / 243 (2)

 Brabants Dorpsleven: 
De leste pan is schoon en het werk an kant (citaat op achterzijde) 
Prentbriefkaart
Uitg. Rembrandt, Amsterdam
Vindplaats: ML / 241 (3)

Vooral het kloppen van de kleden was vuil en zwaar werk. Rond de eeuwwisseling meldt de rubriek "Allerlei" in De Katholieke Illustratie als richtlijn voor het behandelen van tapijten: "Tapijten blijven veel langer bruikbaar, wanneer zij behoorlijk van stof gezuiverd worden, daar de dikwijls scherpe stofdeeltjes de draden van het weefsel kunnen vernielen. Een tapijt moet ook nooit afgeborsteld worden, daar dit eveneens tot vernieling van het weefsel bijdraagt. De beste manier van schoonmaken is uitschudden en uitkloppen. Door een tapijt nu en dan even met zout water te bevochtigen, blijven de kleuren beter behouden" (jrg. 34, 1900-1901, nr. 44/45, p. 376).

Aan dit kleden kloppen kwam geleidelijk een eind door de komst van de stofzuiger rond 1930. In de dertig jaar erna werd dit apparaat gemeengoed in het Nederlandse huishouden.

Advertentie voor een Hoover
In: De Katholieke Illustratie 93 (1959) nr. 38, p. 43
Vindplaats: CBM R 01800/.. 

Met name de stofzuiger en de wasmachine hebben het werk van de huisvrouw verlicht. Deze apparaten waren er mede de oorzaak van dat huisvrouwen in de jaren '60 de grote schoonmaak minder groots aanpakten en hun werkzaamheden over een langere periode uitspreidden.

Miele wasmachine met mangel
In: De Vrouw en haar huis: geïllustreerd maandschrift 60 (1966) 6, p. 324
Vindplaats: T 07312