De Metworstrennen in Boxmeer

In Boxmeer leeft nog een eeuwenoude carnavalstraditie, de Metworstrennen. De Metworstrennen zouden hun oorsprong hebben in oud-Germaanse riten in het begin van de vastentijd en zijn later deel uit gaan maken van de carnavalsviering.

Deze paardenrace die elk jaar circa 20.000 bezoekers trekt, wordt gehouden in het Vortums veld op de maandag voor vastenavond. De Metworstrennen dateren uit 1740. In 2015 viert de vereniging haar 275-jarig jubileum. Voorbereidingen voor dit feest zijn al in gang gezet. Het reglement uit het beginjaar stelt:

“Het doel der Vereeniging is, om een aloud gebruik - dat ingesteld werd door eene liefdadige dame, en dat beslaat in het wedrennen om eene metworst, de jaarlijksche belooning van eene edelmoedige daad, door Boxmeersche jongeren aan bovenbedoelde dame bewezen - in onze gemeente te handhaven en in eere te houden.”

"De erfpachtsom", Boxmeer, Moussault & Moussault 's-Bosch. Foto (ontwikkelgelatinezilverdruk) van R.K. Foto-Persbureau Het Zuiden, s-Hertogenbosch, Maastricht. Vindplaats: ML / 411.12 (4)

Met potlood staat op de achterzijde van deze foto geschreven: "De erfpachtsom", Boxmeer. Vastenavond-maandag te Boxmeer. De jonge boeren nemen op Vastenavond-maandag deel aan het "metworst-snijden", de winnaar toont de "erfpachtsom" in den vorm van metworst en brood. Een zilveren metworst is tevens als wisselprijs aan het metworst snijden verbonden.

Het verhaal gaat dat een Freule Aleida tijdens haar rijtoer met haar koets van de weg raakte. Boxmeerse jongens schoten haar met hun paarden te hulp. Als dank werden ze beloond. De freule belastte een hoeve in Vortum Mullem (de ‘Belaste Hoeve’) met een jaarlijkse schenking (erfpachtsom) die bestond uit een zeven ellen lange metworst, een wegge en een brood, twee vaten bier en een halve varkenskop. Om te bepalen wie de schenking in ontvangst mocht nemen, ontstond de paardenrace. Alleen jonge vrijgezellen uit Boxmeer die lid zijn van de 'Instelling der Tijdelijck Jonggesellen van Boxmeer' maken kans om de 'Koning van de Metworst' te worden. De schenking en het zilveren koningsschild zijn goed te zien op deze lithografie.  Na het ophalen van de schenking gaat de koning onder begeleiding van de andere ruiters en de ‘gekkenkar’ terug naar Boxmeer voor de kroning.

Jan Strube. Metworst-Koning Boxmeer. 1935. Lithografie. Vindplaats: ML / 411.12 (3)

Gesteld wordt dat de carnavalsoptochten in Nederland hun oorsprong vinden bij de vastenavond optocht van De Metworst in Boxmeer in 1854. Verschillende bronnen betwisten dit. 

Na de paardenrennen en het feestgedruis volgt steevast de vastenperiode met in Boxmeer bijvoorbeeld een biecht ter vergeving van de zonden in de kapel van Jan Nepomuk op ’t Zand.