Wandelen door de Brabant-Collectie: Van Lith naar Megen

Etappe 11 Zuiderwaterlinie Wandelpad ( 22 km)

We beginnen onze wandeling vandaag bij knooppunt 43 en volgen de Lithse Dijk zo’n anderhalve kilometer in oostelijke richting. De woning op nummer 50 dateert uit 1686, is niet alleen een rijksmonument, maar ook het oudste huis van Lith. Kunstenaar, arts en schrijver Hendrik Wiegersma is hier in 1891 geboren.

Lithse Dijk 50 (april 2024). © Jolanda van den Akker 
Brabant-Collectie, Tilburg University

Portret van Hendrik Wiegersma. Foto. Maker en datering onbekend.
Formaat: 13,5 x 8,8 cm. Vindplaats: P / W 62 (3)

Zijn vader, Jacob Wiegersma, stond model voor dorpsdokter Tjerk van Taeke in de roman ‘Dorp aan de rivier’ (1934) van Antoon Coolen. Volgens dit artikel kreeg Van Taeke echter ook trekjes van zoon Hendrik mee. Het bandontwerp en de tekeningen van de eerste druk zijn gemaakt door Hendrik.

Omslag 1e druk: Antoon Coolen: Dorp aan de rivier
Rotterdam: Nijgh & Van Ditmar, 1934.
Vindplaats: CBM 459 A 28

Bij knooppunt 48 lopen we richting het veer, steken de Maas echter niet over, maar volgen het fiets-/wandelpad langs de Brabantse oevers van deze rivier. We passeren het sluizencomplex van Lith.

Stuw aan de Maas bij Lith, N.B. Foto. Maker: Jan van Giersbergen. Datering: 1950-1970.
Formaat: 13,1 x 17,9 cm. Vindplaats: Giersb_NB_34. © Brabant-Collectie, Tilburg University

Sluizencomplex Lith (april 2024). © Jolanda van den Akker / Brabant-Collectie, Tilburg University

Aangekomen bij de Oude Maas lopen we een stukje zuidwaarts en bereiken het fraaie dorpje Lithoijen. Dan volgen wederom enkele kilometers verhard lopen over de Lithoijense Dijk met links van ons de afgesneden Oude Maas-arm. Eventueel kun je in plaats hiervan kiezen voor een stukje natuurpad. Sla dan na de jachthaven linksaf en loop het natuurgebied in. Bij nat weer kan het hier erg drassig zijn. Volg je de dijk, en dus de oorspronkelijke route, dan passeer je bij knooppunt 48 het beeldhouwwerk Water, onze onstuimige vriend van Jan de Vries.

Water, onze onstuimige vriend van Jan de Vries (april 2024)
© Jolanda van den Akker / Brabant-Collectie, Tilburg University

Is het weer je gunstig gezind en zijn de waterstanden niet te hoog, ga dan zeker van de verharde Oijense Benedendijk af en struin door natuurgebied De Hemelrijkse Waard. Het gebied is nog vrij jong (geopend in 2017), maar heeft nu al een hoge natuurwaarde.

Volg je de struinroute, dan kom je na het passeren van de uitkijktoren weer op de dijk. We lopen langs de noordzijde van Oijen en passeren niet veel later het Kasteel van Oijen. De Brabant-Collectie bezit onder andere deze prent van het kasteel, vervaardigd door Hendrik Speelman naar een tekening van Cornelis Pronk. Hierin wordt de situatie geschetst van rond 1732.

't Kasteel Oyen. Ets. Maker: Hendrik Speelman. Datering: 1750-1792.
Formaat: 8,1 x 11 cm. Vindplaat: O 50 / 820.11 (2)

Het oorspronkelijke kasteel is in 1361 in opdracht van Maria van Brabant gebouwd. In 1511 sloopten 200 Bosschenaren op bevel van de Habsburgers het gebouw in tien dagen tijd. Zo’n 80 jaar later bouwde Johan van Gendt een nieuw kasteel op de fundamenten van de voorburcht. Vele verbouwingen volgden, maar ook een gedeeltelijke sloop in 1837. Tegenwoordig is het een groepsaccommodatie en trouwlocatie.

Kasteel van Oijen (april 2024). © Jolanda van den Akker
Brabant-Collectie, Tilburg University

Ook het volgende dorp op onze route, Macharen, zien we alleen van de noord- en oostzijde. Via de Dorpenweg steken we het Burgemeester Delenkanaal over en vervolgen onze weg aan de andere oever van het kanaal. Met zicht op de Maas lopen we naar Megen. Na alle kilometers over dijken en door de natuur is dit een fijne plek om de wandeling te eindigen. Voordat we de wandelschoenen uittrekken, maken we nog een klein ommetje door dit vestingstadje met een bewogen geschiedenis. De 16e eeuw kenmerkte zich door verwoestende branden en om de soevereiniteit van Megen werd vaak gevochten. Lange tijd was het een zelfstandig graafschap. In 1800 werd het onderdeel van Brabant en veertien jaar later van het Koninkrijk der Nederlanden. Verder staat Megen bekend om de kloosters van de Franciscanen en de Clarissen. Historische foto’s met begeleidende tekst op diverse gevels in het stadje geven je een indruk van hoe het er hier uit zag rond 1900. Zo ook onderstaande foto uit de Brabant-Collectie. Hierop is de Gevangentoren te zien, een laatste restant van de vestingwerken en een voormalige gevangenis.

Gevangentoren te Megen. Foto. Maker onbekend. Datering: 1902.
Formaat: 9 x 14,5 cm. Vindplaats: M 41.1 / 111 Geva (1)

Ter afsluiting deze overzichtskaart uit onze collectie die het gebied ten zuiden van de Maas toont; van Crèvecoeur in het westen tot Ravenstein in het oosten. Laatstgenoemde plaats gaan we de volgende keer uitgebreid verkennen op onze tocht naar Reek.

Seer net gemeete kaarten van de respective polders Mase en Achterdyken etc. Gekleurde
kopergravure, uitgegeven door Nicolaas Visscher II e.a. Datering: 1750-1799. Formaat: 
45 x 77,5 cm. Vindplaats: Generaliteitsland Brabant / Oost / Maasland, Kwartier van / XVIII b/c (1)

Verder lezen:

• A. Coolen: Dorp aan de rivier. Rotterdam: Nijgh & Van Ditmar, 1934. Vindplaats: CBM 459 A 28
• J. Cunen: Het kasteel van Oijen. Oss: M.W. van Loosbroek, 1939. Vindplaats: BRA Y OSSE 7
• H. van Liebergen: De Molenhof - Megen: de ontwikkeling van 'n kleine Brabantse stad: 1950-1968-2023. 's-Hertogenbosch: Harry van Liebergen, 2023. Vindplaats: BRA Y3 LIEB 2023
• G. Ulijn: De geschiedenis van het graafschap Megen. Zaltbommel: Avanti, 1984. Vindplaats: BRA Y ULIJ 1984
• G. Ulijn: Lith in oude ansichten, deel 1. Zaltbommel: Europese Bibliotheek, 1971. Vindplaats: BRA Z6 ANSI LITH/1
• G. Ulijn: Lith in oude ansichten, deel 2. Zaltbommel: Europese Bibliotheek, 1980. Vindplaats: BRA Z6 ANSI LITH/2
• Het kasteel Oijen. S.l.: s.n., 19xx. Vindplaats: TRE C 0265