Korhoen

Koerhoen (man) in:
C. Nozeman, M. Houttuyn, C. Sepp, J.C. Sepp:
Nederlandsche vogelen volgens hunne huishouding, aert en eigenschappen beschreeven
KOD 041 H 01

Tetrao, Tetrix, Kor-berk of Moer-hoen

Bovenstaande fraaie afbeelding van een korhoen (man) staat in deel 2 van de boekenserie Nederlandsche vogelen, uitgebracht in 1789. Het leefgebied van deze vogel bevond zich toen in het oosten van het land:

“…terwyl naer de grenzen toe van ’t Munstersche en van het Graefschap Benthem, in ’t Twentsche, Drentsche, en Groningsche land, ook nu en dan in Salland, de tweede soort niet ongemeenzaem, en als een aldaer huishoudende en voortteelende Vogel, wordt aengetroffen.” Lange tijd was het korhoen te vinden op grotere heideterreinen, venen en kleinschalig akkerland, of zoals het in Nederlandsche vogelen staat: "... dat de Korhoenders de Berkenbosschen beminnen en meest ter bewooninge verkiezen; hoewel zy ook in oorden, daer die boomen niet zoo overvloedig staen, onder het kreupelhout van de wildernissen, op hooggeleegen Heijen, vooral in de naebyheid van Moeren en steekturfveenen zig ophouden: waervan daen het, denkelyk, zal gekoomen zyn, dat sommigen ook aen deeze vogelen den naem van Moer- (d.i. Moeras-) hoenderen gegeeven hebben." In de jaren 1950 kwam door ontginning en intensivering van de landbouw het leefgebied van het korhoen in het gedrang en hun aantallen slonken zienderogen. In onze tijd is een waarneming van een (wilde) korhoen een zeldzaamheid geworden en een van de weinige plekken waar dat nog kan, is op de Sallandse Heuvelrug. En dat alleen maar dankzij een meerjarig herintroductie-project van deze soort. Sinds 2012 worden jaarlijks korhoenders uit Zweden gehaald om een populatie op de Sallandse Heuvelrug in stand te houden. Maar ieder jaar legt een groot aantal van hen het loodje. Overmatige stikstofdepositie heeft als gevolg een tekort aan insecten, belangrijk voedsel voor met name de jongen van het korhoen. Het voelt dus als water naar de zee dragen en er is dan ook regelmatig kritiek op deze herintroductie. Overigens kende Noord-Brabant in de periode 2009-2010 ook een herintroductie van het korhoen, en wel op de Regte Heide. Dit liep uit of een fiasco en al snel werd het project beëindigd.

Het vrouwtje korhoen ziet er anders uit dan het mannetje: "Deze Kor-hennen verschillen anders zeer merkelyk in vederkoleursel van haere Mannen. Het roode, tepelige, veld haerer wenkbraeuwen is op geen stukken nae zo groot of kennelyk; haer staert is niet gevorkt, en haere buitenste staertpennen zyn ook niet vlak omgeboogen. Zy hebben geen' blinkende gloed op sommige haerer vederen." 

Korhoen (vrouw) in:
C. Nozeman, M. Houttuyn, C. Sepp, J.C. Sepp:
Nederlandsche vogelen volgens hunne huishouding, aert en eigenschappen beschreeven
KOD O41 H 01

Tot slot nog iets over de staart van het korhoen. Eén van de oude benamingen voor deze vogel was kasteelhoen. Blok en Ter Stege schrijven in De Nederlandse vogelnamen en hun betekenis hierover: "De uitgespreide staart die tijdens de balts een voorname rol speelt wordt hier vergeleken met de hoge achtersteven van een schip, in het Middelnederlands 'casteel' genaamd." 

Vindplaats: KOD 041 H 01