Boekbanden van Jan Sluijters

Ontwerp uit 1902

Marie Neve, Helen’s Kleintjes (4^e druk), Haarlem: De Erven F. Bohn, 1902

Tot nu toe werden er in de Universiteitsbibliotheek Tilburg én de Brabant-Collectie geen boeken verzameld alleen om hun buitenkant. De band was slechts een verlengstuk van de inhoud. De tekst was het belangrijkste en werd al dan niet ondersteund door illustraties. De staat waarin de - in oplage gemaakte - uitgeversbanden verkeren, is soms erbarmelijk. Deze banden staan lukraak in de reguliere collectie en als ze niet ontsloten worden, blijven ze in feite voor eeuwig onzichtbaar. 

In de periode 1890-1940 maakten beeldende kunstenaars ontwerpen voor boekbanden. Ten behoeve van de verkoop werd in opdracht van de uitgever het bandontwerp voor het boek door de kunstenaar gemaakt. Het betreft linnen boekbanden, maar ook kwetsbare papieren bandjes. Soms werden wensen van tevoren kenbaar gemaakt, zoals met betrekking tot de kleur van het linnen én het aantal kleuren bij de druk, want voor elke kleur moest een afzonderlijk persstempel gemaakt worden. Chique exemplaren werden zelfs van goudstempeling voorzien. Vaak werden ontwerpen jarenlang hergebruikt, zowel voor hetzelfde als voor een ander boek.

Het werk van de in ’s-Hertogenbosch geboren schilder, tekenaar en graficus Jan Sluijters (1881-1957) is veelzijdig, maar als productieve ontwerper van boekbanden is hij tamelijk onbekend. Onder invloed van eigentijdse kunststromingen maakte Sluijters boekbandontwerpen vanaf 1902 tot in de jaren twintig. Slechts met een paar lijnen en met treffende eenvoud wist hij uiteenlopende voorstellingen, zowel karikaturaal als naturalistisch uit te beelden. Soms was de vormentaal gebaseerd op de natuur. 

Ontwerp van 1907

Op de hoogte. Maandschrift voor de huiskamer (jrg. 4) 1907

Sluijters heeft zich niet aan één uitgever gebonden, maar werkte tegelijkertijd voor verschillende uitgevers zoals Becht, Bohn, Cohen, Hilarius, Noordhoff en Valkhoff. 

De Amsterdamse uitgever H.J.W. Becht gaf een veertigtal banden van hem uit. Zijn ontwerpen sierden boeken van succesauteurs als Tine van Berken en Selma Lagerlöf.

Ontwerp uit 1906

Tine van Berken, Kruidje-roer-me-niet (2^e druk), Amsterdam: H.J.W. Becht, [1912]
Reeks: Ons Clubje biblibliotheek voor meisjes (deel 10)

Ontwerp van 1904

Selma Lagerlöf, De wonderen van den antichrist (3^e druk), Amsterdam: H.J.W. Becht, [1919]

Ruim tachtig Sluijtersbanden zijn in de Tilburgse collecties te vinden, waarvan een aantal in verschillende exemplaren of in kleurvarianten. Gelukkig signeerde Sluijters zijn ontwerpen. Meestal treft men op het voorplat zijn monogram aan of anders zijn initialen of zijn volledige naam.

Monogram Jan Sluijters

Ontwerp van 1911

E.B. Knipe, De kleine miss Fales, Amsterdam: L.J. Veen, [1911]

Ontwerp uit 1914

Agatha, Brieven van een poes (4^e druk), Amsterdam: H.J.W. Becht, [1914]

Meer achtergrondinformatie: zie Emy Thorissen, ‘Sluijters: een niet zo bekende boekbandontwerper’ In: In Brabant jrg. 10, nr. 1 (maart 2019), p. 54-69.

Te zien: in de universiteitsbibliotheek op niveau 0 en niveau 1 (21 mei t/m 9 augustus 2019). Op niveau 0 is de mini-expositie verlengd t/m 21 oktober 2019.