Mini-expositie 'De opkomst van de Nederlandse uitgeversband'

Tot ongeveer 1830, de tijd van het met de hand geproduceerde boek, kocht de klant in een boekwinkel geen kant-en-klaar boek. Men kocht de tot katernen gevouwen vellen van het boek en de koper bepaalde welke boekbinder zijn aankoop moest inbinden en in welke materiaalsoort en in welke stijl. Tot ongeveer 1830 zijn boekbanden dus overwegend handboekbanden. Maar in de laatste twee decennia van de 18e eeuw beginnen verschillende boekverkopers een gedeelte van de stapels katernen alvast vooraf te binden in een eenvoudige papieren boekband, vaak blauw van kleur. Met deze praktijk was in feite de uitgeversband geboren, ook al ging het nog altijd om een (tijdelijke) handboekband en was er van massaproductie geen sprake.

Een 18e-eeuwse boekband (1793) uit de ontstaansperiode van de uitgeversband
Vindplaats: TRE 44 D 2 

Pas door de opkomst van de stoommachines veranderde bovenstaande praktijk dramatisch: de (tijdelijke) boekband werd machinaal en in massa vervaardigd. De industriële uitgeversband was een feit en anders dan bij de handboekband was de ene boekband nu identiek met alle andere uit dezelfde productiegang.
Aanvankelijk waren dat soort uitgeversbandjes erg eenvoudig en vaak nog in het bekende onversierde blauwe papier gebonden. De bedoeling was immers dat de klant zijn aankoop naar eigen smaak zou laten inbinden. Maar met de stoommachine kon men met plaatstempels gemakkelijk fraaie blind gestempelde of vergulde versieringen aanbrengen. En al gauw gingen boekbinders over tot decoratie van de massaal met machines vervaardigde boekbanden. Tegelijkertijd veranderde het materiaal van de uitgeversband van papier in de goedkope, fijne textielsoort: calico.

Een vroeg 19e-eeuwse uitgeversband (1803)
Vindplaats: TRE 11 F 3

De chronologische rangschikking in deze mini-expositie toont de ontwikkeling van vooral Nederlandse uitgeversbanden in de 19e eeuw toen de uitgeversband tot volle wasdom kwam. De binders zijn niet altijd bekend. Deze selectie bevat o.a. enkele banden van Jacob Giltay en zijn zoon Cornelis uit Dordrecht en van Douwe Goedhart van Bommel uit Amsterdam, maar ook een Brabantse van W.C van Heusden uit ’s-Hertogenbosch.

De mini-expositie is te zien tot en met 12 augustus 2018 in de vitrines op niveau 0 en 1 van de universiteitsbibliotheek.