Expositie 'Banden zonder grenzen'

In het kader van de Maand van de Geschiedenis  (met dit jaar als thema Grenzen) organiseert de Brabant-Collectie een expositie waarin de uitgeversbanden uit de periode 1845-1934 centraal staan.

Vanaf 1830 is de uitgeversband in de mode. De eerste boekbandjes zijn helaas vaak verloren gegaan. Ze werden voorzien van een omslag van blauw papier, al dan niet met een eenvoudige titelopdruk. De omslag werd doorgaans na aankoop door de eigenaar vervangen door een luxere, handgemaakte boekband van leer of perkament. 
De machinaal en in grote oplage identiek gebonden uitgeversband, ook wel industriële band genoemd, dateert ongeveer uit 1850. Sommige zijn eenvoudig en hebben weinig of geen versiering. Andere banden hebben een geperst reliëf, dat soms verguld is en voorzien van fraaie kleuren. Er ontstaan enorme fabrieken, waar boeken machinaal ingebonden worden, zoals bijvoorbeeld drukkerij en boekbinderij Alfred Mame in Tours. 

Tot ongeveer 1890 ontwierpen vooral architecten de versiering van de boekband, die bijna nooit zijn gesigneerd. Na 1890 gaan ook kunstenaars zich hiermee bezighouden. De Nieuwe Kunst - Nederlandse benaming voor Jugendstil en Art Nouveau - begint en wordt opgevolgd door de Art Deco. De ontwerper signeert vaker de boekband, soms voluit, maar meestal met een monogram. Eveneens wordt de vermelding van de boekbinder steeds gebruikelijker. Tussen 1910-1935 worden de verschillen steeds duidelijker: niet alleen qua stijl, maar ook in de materiaalkeuze (vaker binderslinnen naast papier).

De uitgeversbanden van de diverse landen hebben vaak veel gemeen qua type of stijl en zijn soms zelfs directe ontleningen.
Hieronder vindt u enkele bijzondere uitgeversbanden (per land geordend) uit onze collecties:

Frankrijk (periode van Neostijlen): 

Uitgeversband uit 1855, ontwerp: onbekend
Gedrukt en ingebonden door de firma Alfred Mame, Tours. Ook wel ‘bonbondoos’ boekjes genoemd. Voorzien van kleine, met de hand ingekleurde litho.

M.V.O., Promenades d'un naturaliste. 3e éd. Bibliothèque des écoles chrétiennes, [1e série],
Tours: Mame, 1855
CBC TFK-A 7149

Duitsland (periode van Historisme en Jugendstil):

Uitgeversband uit 1902, ontwerp: onbekend
Gedrukt door Metzger & Wittig te Leipzig.

Hans Kraemer en Louis Beushausen, Weltall und Menschheit: Geschichte der Erforschung der Natur und der Verwertung der Naturkräfte im Dienste der Völker, 
Berlin etc.: Deutsches Verlagshaus Bong, 1902-1905 (5 delen)
CBC TFK-C 693/1

Nederland (periode van Nieuwe Kunst en later):

Uitgeversband uit 1901, ontwerp: Lion Cachet (1864-1945)
Tussen 1892-1935 ontwierp Cachet boekenbanden en omslagen. Onderaan de rug staat het monogram LC.

Sidney en Beatrice Webb (vertaald door H. Polak). Theorie en practijk van het Britsche vakvereenigingswezen, 
Amsterdam: Soep, 1901 (2 delen)
CBM 519 G 23/1

Uitgeversband uit 1904, ontwerp: onbekend
Op achterplat staat de blindstempel: N.V.J. Giltay & Zn en Boekbinderij Dordrecht. Boek- en plaatdruk Stoomdrukkerij Henri Berger uit ’s-Hertogenbosch vervaardigde 34 platen. De auteur was pastoor in Udenhout.

E.H. van der Heijde, Lourdes, 
Leiden: Van Leeuwen, 1904
CBC TFK-C 266

Uitgeversband uit 1911, ontwerp: Chris Lebeau (1878-1945). 
Met name tussen 1899-1929 ontwierp Lebeau boekbanden en omslagen. Monogram op voorplat, middenin de voorstelling tussen de koppen van de figuren in. Een ander exemplaar met rode letters (i.p.v. gouden) is eveneens aanwezig.

H. Colijn, Jan Frederik Niermeyer, and J.B. van Heutsz. Neerlands-Indië: land en volk, geschiedenis en bestuur, bedrijf en samenleving, 
Amsterdam: Elsevier, 1911-1912 (2 delen)
CBC TFK-C 3282/1

Uitgeversband uit 1935, ontwerp: Rie Cramer (1887-1977)
Monogram R.C op voorplat, rechtsonder de rozenstruik. Deze illustratie staat niet vermeld in de lijst met werken van Rie Cramer. 

Ursula Parrott (vertaald door Willy Corsari), Het menschelijk hart,
Den Haag: Zuid-Hollandsche Uitg. Mij.,1935
CBC TFK-B 9820

In de universiteitsbibliotheek op niveau 0 en 1 is deze expositie t/m vrijdag 11 november 2016 te bewonderen.