Gedachtenis der eerste H. Communie (1)

De eerste keer ter communie gaan is, na de doop, de tweede stap in de kennismaking met het christelijke geloof. Vanuit de kerk, en vroeger ook vanuit school, bereidden de kinderen zich voor op deze grote dag. Voor het eerst volwaardig deelnemen aan de eucharistie was - en is ook nu nog - een feestelijke aangelegenheid, waarvoor vaak herinnerings- of gedachtenisprenten werden uitgegeven. Niet alleen deze prenten, maar ook foto’s en communieprentjes (in groot en klein formaat) werden als aandenken gegeven. Ze konden ook - net als bijvoorbeeld suikerbonen - dienen als communiebedankje.

Gedachtenis der eerste H. Communie
A.M. Weingärtner
Lithografie, gekleurd, 30,5 x 23 cm.
Vindplaats: ML / 131.44.3 (5)

Bovenstaande communieprent is gemaakt om de eerste Heilige Communie van C.J.W.A. de Wildt op 24 mei 1866 in de kapel van het opvoedingsgesticht op Ruwenberg te gedenken. Hij moet toen ongeveer twaalf jaar oud geweest zijn.
Vóór 1910 hernieuwden kinderen bij de eerste H. Communie ook hun doopbeloften. In een decreet vervroegde Paus Pius X de leeftijd van toelating tot de communie. Kinderen deden na 1910 hun eerste H. Communie (kleine communie) op zevenjarige leeftijd. Er kwam een Plechtige Heilige Communie (grote communie) in plaats van de oude eerste H. communie om de doopbeloften te hernieuwen. Bij de viering van communicantje C.J.W.A. de Wildt viel dit nog samen.
Op de lithografie staan de naam, datum en kapel vermeld in het middelste ovaal, waar onderin ook de Ruwenberg getekend is. In de tekstbanderol eronder staat 'opvoedingsgesticht op Ruwenberg' nog eens expliciet vermeld. Rechtsonder staat geschreven: De Directeur Tb. van Vugt. De voorstelling wordt bekroond door een kelk in de handen van twee engelen. Deze kelk, met daarin het lichaam van Christus, is het stralend middelpunt van de voorstelling. Dit verbeeldt het centrale thema bij de eerste Heilige communie, namelijk de eerste keer deelnemen aan de eucharistie. De bovenste helft van de voorstelling is omlijst door verfijnde florale motieven, met daartussen links een kleine engel met bloemenguirlande en rechts een met een bloemenkrans. Links en rechts van het middendeel zien we schalen met druiven en bloemen. De tekst in het grootste ovaal is versierd met goudkleurig acanthusmotieven en omgegeven door drie ovalen. Middenboven staat de tekst: “Geloofd zij Jezus Christus”. In het linkerovaal staat een citaat uit Joan. VI 52: “Voorwaar, Voorwaar Ik zeg U, ten zij gij het vleesch van den Zoon des menschen gegeten en gedronken zult hebben, zoo zult gij het leven in U niet hebben”. Rechts lezen we een citaat uit Joan. VI 55: “Die mijn vleesch eet en mijn bloed drinkt heeft het eeuwige leven en Ik zal hem opwekken ten jongste dage”. 
Deze gekleurde lithografie is van de hand van Antonius Marinus Weingärtner. Deze steendrukker en tekenaar woonde en werkte in Terheijden tot 1863, daarna in Oosterhout. Hij was de zoon van de schilder Henricus Weingärtner (Scheen 1981, p. 574).

Hoe de communiedag bij het opvoedingsgesticht precies verliep is niet duidelijk. Over het algemeen ging een communicant na de ochtendmis lopend tussen de ouders naar huis, waar een tafel met een feestontbijt en zijn/haar doopkaars wachtte. Vervolgens werden de communieprentjes uitgedeeld aan de gasten. Een feestelijke dag met allerlei geschenken volgde. Onderstaande stempel geeft een idee van het aanbod bij J. Beijersbergen aan de Veemarktstraat in Breda.

Stempel op achterzijde prentbriefkaart
Voor de 1e H. Communie ontvangen: Een rijke sorteering Kerkboekjes, Rozenkransjes, Rozenkrans etuis enz. in alle prijzen. Uitgebreide sorteering Communie-Cadeautjes. Zie de etalage. Aanbevelend, Hoogachtend, UEd. Dw. Dienaar J. Beijersbergen, Veemarktstraat [Breda]
Vindplaats: pbk-B 83 / 121 Wilh (30)

Rond drie uur ging men nogmaals naar de kerk voor het lof. Sommigen vierden de dag in meer huiselijke kring, anderen maakten er een uitgebreider feest van. Afhankelijk van de middelen was er een afsluiting met een koffietafel of diner. Of er communieprentjes waren was ook afhankelijk van de financiële positie van het gezin van de communicant.

Geïnteresseerd geraakt? Kijk dan eens in de Film- en Fotobank Noord-Brabant met de zoekterm 'communie' en vind meer dan 250 foto's en een aantal films over dit onderwerp.